De Fruitmotor maakt imperfect fruit tot perfecte ciders

Heb je ooit gehoord van een krenkelaar? Dat is een appel die niet volkomen gaaf is, maar een klein plekje of vlekje heeft. Gekrenkt. Maar ondanks dat, smaakt de appel nog perfect. Supermarkten worden steeds kritischer en alleen het allermooiste fruit komt in de schappen.

Ongeveer 6 tot 9 procent komt niet in de schappen, maar wordt vaak tegen een lage prijs geëxporteerd naar het buitenland om er daar sap van te maken. Tegelijkertijd kampt de regionale fruitteelt in de Betuwe, de innovatiefruitregio van Nederland, met een dalende werkgelegenheid en lage marges op hun fruit. De fruittelers ervaren dat hun prijzen voortdurend onder druk staan, waardoor overleven slechts mogelijk is door nog grootschaliger te gaan produceren. Dit met alle gevolgen van dien voor het cultuurlandschap, de bodem en de kwaliteit van de producten.

Beeld: ©LandschappenNL

Meervoudige waardecreatie

Het is vooral de verspilling, of liever een gebrek aan waarde en waardering, die Henri Holster dwars zit, als hij met twee medestanders bedenkt dat er een beter lot moet zijn voor het ‘net niet perfecte’ fruit. “Het gaat in de transitie naar een nieuwe en duurzamere landbouw veelal over ‘verwaarding’. Dus wij wilden graag op die manier naar het probleem kijken. Met verwaarding bedoelen we de waarde en waardering voor de teler, voor het landschap, de biodiversiteit en de regio. We zochten naar manieren om die appel op meer manieren meer waard te laten worden dan de 1 tot 8 cent die de teler er op dat moment voor kreeg,” legt Holster uit. Meervoudige waardecreatie noemen ze dat bij De Fruitmotor.

“Reken er maar op dat ook de pulp veel waardevolle stoffen bevat”

Beeld: ©Arjen de Groot, Wageningen University & Research

Fruittelers zitten nu helemaal onderin de keten. Hun inkomsten komen in de verdrukking door de verwerkers, retailers, distribiteurs en consumenten. De opbrengsten worden namelijk niet eerlijk verdeeld. De Fruitmotor kantelt de keten en brengt alle ketenpartijen samen in een heuse coöperatie. Met deze coöperatie worden ‘de krenkelaars’ door een wijnboer in Erichem verwerkt tot hoogwaardige streekproducten als appelcider. En natuurlijk moeten in de circulaire landbouw ook de reststromen benut worden, dus wordt gewerkt aan plannen om ook het overgebleven pulp te hergebruiken. Hoe exact, dat wil Holster nog niet zeggen, “nee dat houden we nog even voor ons, maar reken er maar op dat ook de pulp veel waardevolle stoffen bevat die je eigenlijk het best weer aan de bodem zou moeten teruggeven’. Door allerlei soorten van regionale samenwerking blijft de opbrengst in de Betuwe, krijgen de telers een betere prijs voor hun restappels en is er meer werkgelegenheid en minder afval. En de wereld is een smaakvolle cider rijker.

Biodiversiteitspremie

Maar dat is nog niet alles. De teler krijgt namelijk een biodiversiteitspremie. € 0,05 per kilo wordt afgedragen aan het biodoversiteitsfonds. Dit geld is bedoeld om door de teler te worden geherinvesteerd in de natuur. Zo wordt het gebruikt voor het realiseren van meer biodiversiteit in de bedrijfsvoering, zoals door aanleg van bijenhagen en bloemenranden en een bloemrijk landschap. Dit alles voor een gezonde bodem, een rijk insectenleven en meer wilde bijen. “Uiteindelijk wordt het normaal dat telers dit in de bedrijfsvoering integreren, omdat hiermee bijvoorbeeld de wilde bijenstand wordt verbeterd en daarmee tegelijk de bestuiving van de appels, of dat er een betere natuurlijke plaagbestrijding komt zodat het gebruik van gewasbescherming omlaag kan. We noemen het dan natuurinclusieve landbouw, eigenlijk een belangrijke vorm van kringlooplandbouw waarbij natuurlijk kapitaal maximaal wordt ingezet.

Beeld: ©De Fruitmotor

Wilde bijen

Een belangrijk onderdeel van de werkwijze en visie van De Fruitmotor is de stimulering van de wilde bijen. Alle aangesloten telers planten, mede dankzij de biodiversiteitspremie, bloemenranden en bijenhagen in en langs hun boomgaarden. De bloemen maken het gebied leefbaarder voor de wilde bij en er wordt inmiddels gesproken over een heus Betuws Bijenlandschap. Hier wordt nauw samengewerkt met onderzoekers en kenniswerkers van de Wageningen Environmental Research (WUR). Holster legt uit: “het volgende project is het zo ver mogelijk terugbrengen van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. Is dat mogelijk? En zo ja, hoe en wat zijn de alternatieven dan? Inmiddels zijn we aan het verkennen hoe we de Betuwe in 2030 misschien wel de schoonste en mooiste fruitregio van de wereld kunnen maken.”

Grote getallen

In de eerste drie jaar is De Fruitmotor gestaag uitgegroeid tot een organisatie waar inmiddels het eerste betaalde personeel druk is met verkoop, productinnovatie en duurzaamheidsprojecten. Holster schat dat er jaarlijks ruwweg 25.000 ton restfruit voor handen is in de Betuwe, in drie jaar tijd zetten wij bijna 90 ton om tot appelcider of appelsprankel (ook zonder alcohol verkrijgbaar). Overigens was de productie in 2019 ruim 15.000 liter cider, dat zijn zo’n 25 duizend flessen (van 750 cl). Holster: “je zult ze zelf op moeten drinken zeg! Gelukkig hebben we vele liefhebbers die met elke slok meehelpen aan herstel van biodiversiteit en aan kringlooplandbouw.” Het is allemaal nog niet genoeg voor levensvatbaarheid, maar dat punt wordt in 2021/2022 verwacht.

“Je zal maar 15.000 liter cider moeten drinken…”

Beeld: ©De Fruitmotor

Groei is nodig om deze doelstelling te behalen. In de diepte, hoogte én in de breedte. “Momenteel zetten we hoog in op professionalisering van de organisatie. Daarnaast zijn we druk met het ontwikkelen van nieuwe producten en hebben we sinds kort een medewerker die drie dagen per week op verkoop is gericht,” legt Holster uit. Het moet leiden tot een duurzaam bedrijf, dat zich bewust tussen teler en consument nestelt en daarvandaan hoopt het fruitteeltsysteem te veranderen. Al hoeft het niet perfect te worden. Met imperfectie kan ook heel erg veel. Dát heeft De Fruitmotor al lang en breed bewezen.

Publicatiedatum op deze site: 27 februari 2020

Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.

Beeld: ©De Fruitmotor