Jonge boeren verder met kringloop

Het project Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA) wordt eind dit jaar afgerond. Maar dat betekent niet het einde voor VKA. Zeven (jonge) melkveehouders gaan in 2020 VKA voortzetten als vereniging. Binnen VKA werken melkveehouders aan het verbeteren van hun bedrijfsresultaten en het reduceren van mineralenverliezen. Er doen nu 350 melkveehouders mee.

Het wordt onze grootste uitdaging om een goed lopend project als VKA voort te zetten als vereniging. We gaan in eerste instantie op dezelfde voet verder en kijken gaandeweg waar de kansen liggen”, zeggen melkveehouders Beli den Hartog uit Lathum (GD) en Corine Pleiter uit Groenlo (GD).

Den Hartog (31) en Pleiter (30) zijn twee van de zeven bestuursleden van het oprichtingsbestuur dat VKA voort gaat zetten als vereniging. Den Hartog runt een melkveebedrijf met een neventak met legouderdieren, samen met zijn ouders. „Mijn vader is vanaf de oprichting van VKA in 2013 deelnemer. Later ben ik erbij gekomen.” Pleiter neemt sinds vorig jaar deel aan VKA. Zij zit samen met haar ouders en broer in een maatschap.

Beeld: ©Agrio / Susan Rexwinkel
Beli den Hartog en Corine Pleiter gaan met vijf collega's Vruchtbare Kringloop Achterhoek voortzetten

Prikkelen

Van grote veranderingen zal bij de voortzetting van VKA in 2020 geen sprake zijn, stellen Pleiter en Den Hartog. „We willen in eerst de overgang vlekkeloos laten verlopen. De boeren die nu deelnemen moeten de organisatie nog wel blijven herkennen en we willen hen graag behouden”, aldus Pleiter. Melkveehouders die nu aangesloten zijn bij VKA worden na de zomer uitgenodigd om door te gaan als lid van de vereniging.

Het jonge bestuur wil de boeren wel ʻmeer prikkelenʼ door het programma van VKA wat aan te passen. Zo gaat VKA themabijeenkomsten organiseren waarbij er elk seizoen een centraal thema is. Hieronder hangen dan subthema’s naar keuze. Den Hartog „Eiwit van eigen land is het eerste centrale thema. Dit thema is vanuit de boeren gekomen. Zo willen we binnen VKA blijven werken: bottom-up.” De huidige algemene VKA-doelen, ‘verbetering van bedrijfsresultaten’, ‘mineralenbenutting’, ‘waterkwaliteit’ en ‘bodemvruchtbaarheid’, blijven de rode draad vormen binnen het programma.

De themabijeenkomsten kan een melkveehouder naast de studiegroep volgen waar hij lid van is. In de studiegroepen worden boeren uit dezelfde regio geclusterd. De onderlinge resultaten van de KringloopWijzer staan centraal binnen de studiegroep. „Resultaten worden besproken en vergeleken. Zo ontstaat kennisdeling”, aldus Pleiter. Daarnaast wordt samen met een deskundige en collega-veehouders gekeken naar hoe de mineralenefficiëntie beter kan. Er zijn nu 37 studiegroepen actief.

Eigen erf

Over hoe VKA als vereniging gefinancierd gaat worden, willen de twee nieuwe bestuursleden nog niet veel kwijt. „We onderzoeken de financiële mogelijkheden”, zegt Pleiter. Het streven is dat de contributie voor 2020 gelijk blijft aan de huidige contributie van 300 euro.

De voortzetting van VKA komt niet als een verrassing. Carel de Vries, de huidige projectleider van VKA, vertelt dat in 2017 al gekeken is naar de mogelijkheden om VKA te vervolgen. „Het was onderdeel van het project om de mogelijkheden van een zelfstandig vervolg van VKA in kaart te brengen. In 2017 is een businessplan geschreven en vorig jaar is het oprichtingsbestuur aangezocht. Zij kregen de opdracht om te bekijken hoe VKA als vereniging voortgezet kan worden.”

De zeven melkveehouders die het oprichtingsbestuur vormen zijn dus aangewezen, maar waarom deze zeven? De Vries: „Voor het bestuur wilden we jonge boeren hebben die volop bezig zijn met hun bedrijf en de toekomst. Deze zeven willen verder kijken dan hun eigen erf. Met VKA zetten we iets nieuws neer en daarvoor heb je jonge frisse boeren nodig. Een van de bestuursleden is wat ouder dan de rest maar heeft veel bestuurlijke ervaring en is daarom door ons gevraagd.”

Biodiversiteit

Naast de activiteiten omtrent het thema ‘eiwit’, wil het nieuwe bestuur aan de slag met ‘biodiversiteit’. Samen met Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek wordt hiervoor een plan gemaakt. „We willen binnen VKA ervaringen en data verzamelen over dit thema”, stelt Den Hartog. „Voor het verbeteren van de biodiversiteit zien we zeker kansen voor agrarische bedrijven. We willen op dit thema een antwoord vanuit de praktijk klaar hebben liggen op wensen en eisen vanuit de samenleving en de keten.”

Social media

De communicatie naar de burger toe staat ook op het programma van het oprichtingsbestuur. „We willen meer te zien zijn op de social media. Maar we willen ook meer het contact met burgers opzoeken en meer openheid creëren over de sector”, vertelt Pleiter. Het programma hiervoor moet nog uitgewerkt worden, zegt de melkveehoudster uit Groenlo. „Maar een voorbeeld kan zijn dat een boer een bordje met een QR-code langs de weg zet. Voorbijgangers kunnen deze code scannen en krijgen zo bedrijfsinformatie te zien van de kringloopboer.”

Naast de studiegroepen voor melkveehouders, is er binnen VKA ook een studiegroep voor loonwerkers. „Loonwerkers spelen een sleutelrol bij kringlooplandbouw met als belangrijkste factor de bodem. Loonwerkers bewerken op veel melkveebedrijven de bodem, zaaien, oogsten, noem maar op. Ze zijn essentieel voor het behalen van de doelen voor kringlooplandbouw in de melkveehouderij”, zegt De Vries. Het aantal loonwerkers in de groep staat momenteel op achttien. Het nieuwe bestuur van VKA wil de mogelijkheden bekijken om ook andere grondgebruikers bij VKA te betrekken, bijvoorbeeld akkerbouwers. De Vries is hier enthousiast over: „Binnen VKA zijn we begonnen met melkveehouders omdat de KringloopWijzer voor hen ontwikkeld is maar het zou natuurlijk heel mooi zijn om een aparte studiegroep op te richten voor akkerbouwers over kringlooplandbouw. Juist omdat in de Achterhoek de akkerbouwers doorgaans intensief samenwerken met melkveehouders.”

Positief-kritisch

De boeren van VKA staan volgens Pleiter ‘positief-kritisch’ tegenover de voortzetting. Dat geldt ook voor melkveehouder Alfred Scholten uit Winterswijk. „Het vervolgen van VKA vind ik op zich positief. We kunnen zo de politiek laten zien waar we mee bezig zijn maar we moeten wel oppassen dat we onszelf niet in de vingers gaan snijden met de KringloopWijzer.”

Volgens Scholten kan de KringloopWijzer een belemmering vormen voor de biodiversiteit. Vooral omdat er naast de mineralenefficiëntie ook gekeken wordt naar de gewasopbrengsten. „Als je streeft naar een hoge productie dan zal elk polletje of plantje dat niet bijdraagt aan de opbrengst waarschijnlijk verwijderd worden. Dat vormt een risico voor de biodiversiteit.”

Kringloopwijzer

De melkveehouder vindt dat het nieuwe bestuur kritisch moet kijken naar het gebruik van de KringloopWijzer. Het moet volgens hem een adviesinstrument blijven en daarnaast moeten de resultaten in perspectief geplaatst worden. „Ik wil bijvoorbeeld meedoen aan PlanetProof maar ben door FrieslandCampina afgerekend op de resultaten van de KringloopWijzer 2018. We zijn dat jaar hier helemaal verdroogd en ik had 36 procent eigen eiwit en een stikstofbodemoverschot van 160 terwijl ik het voorgaande jaar een eiwitproductie had van 76 procent. Je zou de resultaten van de KringloopWijzer moeten middelen over meerdere jaren waarbij je het beste en het slechtste jaar weglaat. Dat is het meest representatief.”

Pleiter en Den Hartog benadrukken dat ze als bestuur proactief te werk willen gaan. „Het is belangrijk dat we vooruitkijken naar vraagstukken voor de toekomst. We merken aan de deelnemers dat ze de macht over hun eigen bedrijf niet meer willen verliezen, zoals gebeurde bij de hele fosfaatkwestie”, stelt Den Hartog. Ook De Vries vindt proactief werken binnen VKA belangrijk. „We moeten onze problemen eerst zelf uitzoeken en oplossen. We moeten voorkomen dat anderen ons vertellen wat onze problemen zijn en dat ze ons ook nog gaan vertellen hoe we die problemen op moeten lossen.”

De Vries wil het nieuwe bestuur meegeven om relevant te blijven voor de leden/boeren. „Zorg dat je steeds je doelen en strategie scherp houdt en dat je volop de verbinding ontwikkelt en onderhoudt met overheden en ketenpartijen. Het is belangrijk dat overheden en ketenpartijen gevoed worden met data en kennis vanuit de praktijk.” Den Hartog en Pleiter hebben veel vertrouwen in het voortzetten van VKA als vereniging. „Op dit moment is een derde van de boeren uit de Achterhoek en Liemers verbonden aan VKA. Maar we willen natuurlijk het liefst elke Achterhoekse of Liemerse boer erbij hebben”, zegt Pleiter enthousiast.

Dit verhaal is het resultaat van een samenwerking tussen Agrio en het Ministerie van LNV en kan eerder zijn gepubliceerd in een of meerdere uitgaven van Agrio. Op het gebruikte beeld rust copyright.