Veelgestelde vragen over Omschakelprogramma Duurzame Landbouw

Voor boeren en tuinders die willen omschakelen naar een duurzame manier van produceren is de financiering vaak een belemmering. Met het Omschakelprogramma ondersteunt het ministerie van LNV agrarische ondernemers bij het versneld extensiveren of omschakelen naar een meer duurzame en stikstofarme bedrijfsvoering. In totaal is hier 175 miljoen euro voor beschikbaar. 

Het Omschakelprogramma richt zich op agrarische ondernemers, of samenwerkingsverbanden van ondernemers, met in de kern een gezond bedrijf met voldoende toekomstperspectief, die willen omschakelen naar een meer extensieve of meer circulaire bedrijfsvoering. Het gaat daarbij om een wezenlijk andere bedrijfsvoering, bijvoorbeeld: een systeemveranderingen richting kringlooplandbouw, biologische landbouw of natuur-/landschapsinclusieve landbouw.

Het streven is om later dit voorjaar (2021) te starten met een pilot van 10 miljoen. van het Investeringsfonds. De subsidieregelingen  voor het opstellen van bedrijfsplannen voor omschakeling en het opstarten van demonstratiebedrijven, als ook de werkkapitaalregeling volgen daarna in de loop van 2021

Het Omschakelprogramma bestaat uit vier verschillende  instrumenten. De aanvraagprocedure verschilt per instrument. Daarover zal het ministerie nader communiceren zodra de details bekend zijn.

Om aanspraak te maken op het investeringsfonds moet de agrariër in ieder geval een bedrijfsplan voor de omschakeling indienen. Dat bedrijfsplan zal zowel financieel als inhoudelijk beoordeeld worden en bepaalt of een ondernemer of een samenwerkingsverband van ondernemers voor ondersteuning vanuit het investeringsfonds in aanmerking komt. In het bedrijfsplan zal de ondernemer aan moeten geven hoe de voorgenomen omschakeling bijdraagt aan de gewenste doelen voor o.a. stikstofemissie  klimaat, milieu, biodiversiteit en dierenwelzijn.

De aanvraagprocedure voor de regelingen en het fonds uit het Omschakelprogramma loopt via de RVO en verschilt per instrument. Later dit voorjaar (2021) wordt er meer bekend over de voorwaarden en criteria van het investeringsfonds. In de loop van 2021 volgen de exacte voorwaarden voor de andere regelingen. Zodra deze voorwaarden bekend zijn, wordt hierover door het ministerie en RVO nader gecommuniceerd.

Het Omschakelprogramma bestaat uit een omschakelspoor en een overbruggingsspoor.

• Het omschakelspoor zorgt voor de financiële ondersteuning van investeringen in de daadwerkelijke omschakeling door agrarische ondernemers, individueel of in een samenwerkingsverband.
• Het overbruggingsspoor is bedoeld om tijdelijke financiële dips tijdens de omschakelperiode te overbruggen. Het maakt de stap richting omschakeling minder groot.

Het Omschakelspoor heeft drie onderdelen:

• Investeringsfonds Nationaal Groenfonds (70 miljoen euro in totaal)
• Subsidieregeling Bedrijfsplan voor omschakeling (1,9 miljoen per jaar van 2021 t/m 2023)
• Regeling Demonstratiebedrijven (1,7 miljoen per jaar van 2021 t/m 2023)

Het Overbruggingsspoor heeft één onderdeel:

• Werkkapitaalregeling (1,4 miljoen bij de start in 2021)

• Het investeringsfonds verstrekt  achtergestelde leningen (risicodragend kapitaal) aan agrarische ondernemers die willen omschakelen, wat moet helpen om de totale financiering van de omschakeling rond te krijgen. Het uitgangspunt is dat ook de bank en/of een andere financier de omschakeling meefinanciert.
• Het gaat daarbij om leningen die in principe weer terugbetaald worden. Dit betekent dat het programma een langere looptijd kan hebben dan de drie jaar die begroot is. Hierdoor kunnen meer agrarische ondernemers gedurende een groter aantal jaren ondersteund worden bij omschakeling naar duurzame landbouw.
• In totaal is hiervoor 70 miljoen euro beschikbaar, er zal eerst gestart worden met een pilot van 10 miljoen.

• Deze regeling ondersteunt agrariërs bij het opstellen van een bedrijfsplan voor omschakeling. Dit stimuleert agrarische ondernemers om de omschakeling te maken op basis van weloverwogen, solide en sociaal, economisch en ecologisch goed onderbouwde plannen. Een solide uitgewerkt bedrijfsplan is bovendien nodig om in aanmerking te komen voor het investeringsfonds.
• Via een subsidie worden ondernemers aangemoedigd deze plannen op te (laten) stellen.
• Hier is 1,9 miljoen euro per jaar voor beschikbaar in de komende drie jaar

• Voor de verduurzaming van de land- en tuinbouwsector is het belangrijk dat nieuwe kennis en technologie daadwerkelijk in de praktijk wordt gebracht. Het ontbreken van dit soort concrete praktijkvoorbeelden en proefboerderijen blijkt vaak een belemmering bij de omschakeling naar een meer duurzame bedrijfsvoering. Boeren leren het meest van boeren, en tuinders van tuinders, door concrete voorbeelden te zien en over de desbetreffende technieken van gedachten te wisselen. Een demonstratiebedrijf kan daarin voorzien.
• Om tegemoet te komen aan deze behoefte aan concrete praktijkvoorbeelden en proefboerderijen in de eigen omgeving wordt subsidie verstrekt aan demonstratiebedrijven van een individuele ondernemer of een samenwerkingsverband van ondernemers.
• Aan de subsidie wordt een communicatieverplichting verbonden. Dat wil zeggen dat bedrijven in aanmerking komen voor subsidie als er activiteiten georganiseerd worden om kennis en ervaringen te delen met collega-ondernemers.
• Hier is 1,7 miljoen euro per jaar voor beschikbaar in de komende drie jaar.

• Een omschakeling van een bedrijf gaat vrijwel altijd gepaard met tijdelijke extra kosten en/of tijdelijk mindere opbrengsten.
• Met deze regeling geeft de overheid een borgstelling om ook de (extra) werkkapitaalbehoefte als gevolg van de omschakeling, via een werkkapitaalregeling bij een bank financierbaar te maken.
• Hiervoor is 1,4 miljoen euro beschikbaar gesteld.

Het totaalpakket van instrumenten van het Omschakelprogramma draagt bij aan:

• Het verminderen van de stikstofuitstoot door de agrarische sector;
• Reductie van emissies naar bodem, water en lucht (incl. broeikasgassen);
• Vergroten van de biodiversiteit;
• Verbeteren van de bodemkwaliteit;
• Hergebruik van grondstoffen uit reststromen;
• Vermindering van externe inputs  zoals kunstmest;
• Het verbeteren van dierenwelzijn.

De contouren van het Omschakelprogramma duurzame landbouw zijn mede het resultaat van de input die het ministerie LNV van een groot aantal stakeholders heeft ontvangen. Bijvoorbeeld agrarische ondernemers, financiers, ketenpartijen, onderzoekers en andere belanghebbenden. De adviezen van stakeholders kwamen bijvoorbeeld uit  uit het rapport ‘Goed boeren kunnen boeren niet alleen’ van de Taskforce Verdienvermogen Kringlooplandbouw, het rapport ‘Kringlooplandbouw in de praktijk’ van het Louis Bolk instituut, het rapport ‘Financiering transitie naar duurzame landbouw’ van Wageningen Economic Research en van Deltaplan Biodiversiteit.