Podcast Voeten in de Aarde, #1: Automatisch gestuurde CO2-winddoeken

Marijke: Dit is 'Voeten in de aarde', een podcast waar ik, Marijke Roskam, boerderij en land afreis om met agrariërs in gesprek te gaan over innovaties in de landbouw. Innovaties die kunnen zorgen voor een financieel gezond en robuust voedselsysteem in Nederland. Voor deze eerste aflevering ben ik in Noord-Brabant, in het plaatsje Berlicum. Daar bezoek ik melkveebedrijf Ondersteijn om te praten over de maatregelen die in de veehouderij worden doorgevoerd om de emissie van methaan en ammoniak te reduceren. Klaas Jan van Calker, de eigenaar van Ondersteijn, is al een tijd bezig met het terugdringen van zijn uitstoot.
00:00:38 Klaas Jan: Je bent ondernemer, dus je wilt gewoon nieuwe dingen gaan doen. Je wilt vooruit. Je ziet dat de maatschappij meer eist van onze sector.
00:00:43 Marijke: Hij is als onderzoeksbedrijf aangesloten bij Netwerk Praktijkbedrijven, een programma van het ministerie dat agrariërs ondersteunt bij het reduceren van hun uitstoot. En met succes: ammoniakemissies zijn al met zo'n 20% gedaald ten opzichte van 2020. Chris van Naarden werkt bij het ministerie en is één van de initiatiefnemers van dit programma. Ik nodig hem ook uit in Berlicum om meer te horen over het netwerk en de oplossingen.
00:01:05 Chris: Ik rij regelmatig ook door de polder en dan zie ik de stallen compleet open en dan denk ik: ja ik kan nu wel mooi die koeien zien, maar er gaat wel heel veel wind door die stal. Kunnen we daar niet iets slims op bedenken?
00:01:15 Marijke: Straks schuif ik aan tafel met Chris en Klaas Jan, maar eerst wil ik wel eens met mijn eigen ogen zien waar we het nou eigenlijk over hebben. Klaas Jan ontvangt mij in zijn koeienstal om mij één van zijn reductie oplossingen te laten zien. De CO2 gestuurde Winddoeken. Winddoeken zijn al in veel stallen te vinden, maar dat deze automatisch door CO2 gestuurd worden, maakt ze wel heel bijzonder. Met uitzicht op zijn doeken, of gordijnen zoals Klaas Jan ze noemt, vertelt hij mij trots hoe ze werken.
00:01:42 Klaas Jan: Het zijn CO2 gestuurde doeken, dus de CO2 concentratie in de stal wordt gemeten zodat we eigenlijk een gezonde luchtkwaliteit hebben. En omdat we weten dat als we te veel ventilatie hebben, dat we dan meer en ammoniakemissie hebben, proberen we dat eigenlijk te optimaliseren. Dus de doeken gaan eigenlijk meer dicht als de luchtkwaliteit nog steeds goed is, de CO2 concentratie goed is en dat resulteert dus in minder ammoniakemissie.
00:02:10 Marijke: Je klinkt al bijna als een onderzoeker uit Wageningen, want jullie hebben niet zomaar deze CO2 gestuurde doeken. Hoe lang werken jullie hier al mee en hoe kom je erbij?
00:02:20 Klaas Jan: Wij meten de ammoniak en methaanemissie in onze stal, ongeveer zes jaar al. We zijn ongeveer drie jaar deelnemer van Netwerk Praktijkbedrijven en stap voor stap proberen wij onze emissies te verminderen. Enerzijds door management maatregelen, maar vervolgens ook door innovaties die eigenlijk simpel op bedrijven toe te passen zijn en die ook door een brede groep toe te passen zijn.
00:02:41 Marijke: En jullie zeggen eigenlijk dit doen we ook vanuit onze eigen missie en en overtuiging: dat wat je kunt doen, dat je dat ook moet doen.
00:02:49 Klaas Jan: Ik denk dat de sector in zijn geheel al heel veel heeft laten zien de afgelopen 20/30 jaar. En ik denk dat we nog veel meer reducties kunnen behalen als we die veehouder of de landbouwer maar centraal stellen en dat ie op zijn eigen bedrijf de maatregelen kan nemen die het beste passen.
00:03:04 Marijke: En die samenwerking met onderzoek is belangrijk, want je wilt natuurlijk ook weten wat is het effect op de koeien zelf als je op deze manier werkt? Kun je daar iets over zeggen?
00:03:13 Klaas Jan: De samenwerking met onderzoekers is belangrijk omdat je het uiteindelijk evidence based wilt hebben. Er moet wel bewijs liggen dat het zo werkt. En in een bedrijfsvoering zijn er natuurlijk heel veel aspecten die meespelen en het kan niet zo zijn dat bepaalde maatregelen ten koste gaan van anderen. Dus je moet zo veel mogelijk die balans zoeken tussen economie, dierenwelzijn en milieu impact.
00:03:35 Marijke: En wat zeggen collega boeren? Want iedereen kent de gewone schermen die open of dicht zijn, maar dit is heel anders.
00:03:42 Klaas Jan: Het is vrij nieuw. We hebben ze eigenlijk pas sinds maart en pas sinds november hebben we ze echt helemaal afgesteld op de CO2 concentratie in de stal. Dus het is nog niet zo dat we al breed de resultaten hebben kunnen communiceren met collega melkveehouders, maar zodra we op deze manier een bijdrage kunnen leveren aan de reductie van emissie van ammoniak, op een simpele manier die op veel bedrijven toe te passen is, dan weet ik zeker dat er veel bedrijven geïnteresseerd zullen zijn.
00:04:08 Marijke: Wat heeft jou zelf verrast of geïnspireerd in het proces hiernaartoe?
00:04:13 Klaas Jan: Het sturen van je doeken of gordijnen op basis van de CO2 concentratie, dat dat zo'n enorme impact op je ammoniakemissie heeft, dat had ik niet gedacht. Van oudsher is altijd toch de aanname van oké, de stal moet zo open mogelijk zijn, want da's gezond voor de koe.
00:04:31 Marijke: Dat is ook wat de consument denkt: Dat is goed.
00:04:34 Klaas Jan: Precies. Maar goed, onze stal heeft natuurlijk heel veel volume, dus zelfs als de gordijnen dicht zijn, is de luchtkwaliteit nog steeds goed. Heb je geen negatieve invloed voor de diergezondheid van de koeien. En toch heeft t een enorme impact op de emissiereductie.
00:04:49 Marijke: Klaas Jan en ik verlaten de stal en nemen plaats in zijn gezellige woonkamer. Daar schuift Chris bij ons aan om verder te praten over alle mogelijkheden van automatisch wind doeken en de toekomst van netwerk productiebedrijven.
00:05:02 Marijke: Wij zitten inmiddels aan de lekkere warme koffie aan de keukentafel. Chris van Naarden is aangeschoven. Fijn dat je er bent. Je bent adviseur Bedrijfsspecifiek meten van stallen en duurzame veehouderij bij het ministerie van LVVN. Het is niet de eerste keer dat jij hier aan de koffie zit.
00:05:18 Chris: Nee, dat klopt. We hebben vaker contact. Ik werk bij de Kennis directie en we proberen natuurlijk met kennis en innovatie eigenlijk de maatschappelijke problemen ook deels op te lossen. Dus ja, we hebben een project hier lopen, dus ik kom hier vaker inderdaad.
00:05:32 Marijke: Ja, en we hadden het net al eventjes over het Netwerk Praktijkbedrijven. Voor de luisteraar misschien even goed om toe te lichten, want d'r zijn tientallen boeren mee aan de slag. Maar wat men daar doet, weet niet iedereen misschien.
00:05:45 Chris: Nou ja, wat we eigenlijk doen, er komen doelstellingen op de landbouw af, op de veehouderij af en die doelstellingen neerzetten, dat gebeurt, want we moeten ook als maatschappij, moeten we steeds schoner produceren met z'n allen. Maar wat we wel proberen als ministerie is dat we dan ook projecten opzetten samen met veehouders om eigenlijk te kijken hoe kan je die maatregelen nou op het bedrijf implementeren en wat kom je dan tegen.
00:06:12 Marijke: In die praktijk.
00:06:13 Chris: In die praktijk, ja.
00:06:14 Marijke: Voor iedereen ontzettend interessant. Waarom dacht jij van nou daar wil ik wel bij zijn, daar wil ik wel meer van weten?
00:06:23 Klaas Jan: Nou, omdat je weet inderdaad van, d'r zijn doelstellingen ten aanzien van reductie van ammoniak, van broeikasgassen. En je weet ook als we met z'n allen stil blijven zitten, dan komt er vanzelf een generieke maatregel die uiteindelijk dan ook eventueel tot reductie kan leiden. Maar als we nou met z'n allen gaan kijken wat er echt mogelijk is, dan kunnen we gewoon laten zien dat dat het kan op een manier die ook bij ieder individueel bedrijf past. Dus daarom wouden we ook meedoen.
00:06:49 Marijke: Ja, want ik vroeg jou net al eventjes in de stal van: goh wat heb je zelf gemerkt en wat heeft je misschien ook wel verrast. Iets dieper daar nog op ingaand, wat zijn de bevindingen?
00:06:59 Klaas Jan: De theorieën van wat er niet ingaat komt er ook niet uit. Dus als we met minder stikstof input gebruiken hebben we minder stikstof output, dus minder verliezen. Nou wij waren al best wel, zaten we strak op, de levensduur van de koeien dus relatief weinig jongvee aanhouden. Nou dat hebben we nog verder geoptimaliseerd en daarnaast hebben we heel erg gekeken van hoe kunnen we het ruw eiwit in het rantsoen verminderen het hele jaar, door dat ook eigenlijk op maandelijkse basis te monitoren? En dan zie je dat je als je daar goeie stappen in neemt dat je echt significante reductie kunt halen zonder dat dat ten koste gaat van de gezondheid van de koeien of van de melkproductie.
00:07:39 Marijke: In die stapeling van al die mooie opties kwamen dus ook die ja, jij noemt ze gordijnen, die CO2 gestuurde doeken. Hoe is dat dan tot stand gekomen?
00:07:48 Klaas Jan: Nou ja, inderdaad. Je gaat eerst naar de management maatregelen kijken. Vervolgens ga je kijken van oké, welke zaken kun je nog meer doen om uiteindelijk nog een grotere reductie te kunnen halen? En toen in gesprek met onderzoekers van Wageningen kwam eigenlijk naar voren dat ja, ventilatie nog wel eens een heel groot effect kon hebben op de emissie. En van oudsher is eigenlijk ons geleerd van ja, die stal moet mooi open zijn, heel veel ventilatie. Maar toen hebben we toch gezegd nou laten we gewoon dat gaan proberen en laten we gaan monitoren, omdat we dat al meten van wat de effecten zijn.
00:08:22 Marijke: Ja en het mooie is, jij zit er druk bij te knikken. Ja dit soort dingen, ja weten we niet allemaal. D'r is ons geleerd inderdaad, die stal moet open.
00:08:31 Chris: Ja, nou, wat er eigenlijk aan de hand is, is dat vroeger hadden we een meettechniek waarbij je eigenlijk 24 uur een meting deed en dan wist je wat de 24 uurs waarde was van de ammoniak. En eigenlijk pas sinds kort zijn er betere meetmethoden voor en een goedkopere meetmethode om 365 dagen per jaar te gaan meten op het bedrijf van Klaas. Jan vindt dat eigenlijk al vanaf 2018 volgens mij helemaal plaats. En die dataset over wat heeft nou invloed op die emissie van die stal? Die wordt natuurlijk met de jaren groter en groter. En waar we nu eigenlijk vanuit het project, of waar Wageningen vanuit het project mee bezig is, is om een meta analyse te doen op wat zijn nou die effecten? En wat daar eigenlijk dus uitkwam is dat die ventilatie een stuk belangrijker was dan dat we eerder dachten. En wat we ook gezien hebben is dat bijvoorbeeld de ventilatie in de winter, als je er beter over nadenkt, is dat misschien logisch, maar in de winter is dat effect het sterkste.
00:09:26 Marijke: Ik kan een grap maken over een koe in de kont kijken, maar dat hoeft niet natuurlijk.
00:09:30 Chris: Nee, nee die staan er genoeg in de stal. Ja, je kan daar altijd een koe in de kont kijken, dat klopt ja. Maar wat Klaas Jan ook al aangaf is ik rij regelmatig ook door de polder en dan zie ik de stallen compleet open en dan denk ik ja ik kan nu wel mooi die koeien zien, maar dat gaat wel heel veel wind door die stal, die gaat dwars over de vloer en door de kelder en die neemt wel al die ammoniak mee naar buiten en kunnen we daar niet iets slims op bedenken? Dat is eigenlijk de gedachtegang volgens mij van alle partijen om dit te gaan doen. En het is echt niet zo dat we stallen dicht willen gaan maken of dat soort zaken, maar eigenlijk die excessen, in ieder geval van wind er doorheen. Die willen we eruit halen. Want ja, je denkt daar... maar dat is een vraag aan Klaas Jan ook, niet aan van oh, het gaat harder waaien dus ik ga meteen mijn windhoek omhoog doen. En als dat allemaal automatisch geregeld is, dan gaan die excessen er automatisch uit denk ik.
00:10:16 Marijke: Herken je dat?
00:10:17 Klaas Jan: Ja precies, want normaal gesproken bij ons, het doek of de gordijnen, Die zijn niet gestuurd. Dus tenzij het heel hard gaat stormen of heel hard gaat regenen, dan gaan ze omhoog. Maar voor de rest blijven ze eigenlijk ja naar beneden ja en totdat het heel hard gaat verliezen. Maar dat betekent wel dat als je t nu gestuurd hebt, dan hoef je daar zelf niet naar te kijken en heb je toch het resultaat van de emissiereductie. En tegelijkertijd blijft het stal klimaat gewoon gezond.
00:10:42 Marijke: Ja, kun je ze vertellen, want die doeken, die gordijnen worden dan ingehangen. Hoe heb jij de eerste dagen daar naar zitten kijken? Want het is ook wel bijzonder om te zien dat dat dus zo CO2 gestuurd wordt.
00:10:54 Klaas Jan: Ja nou de eerste dagen is het echt eventjes wennen en ook de instellingen moesten we kritisch naar kijken want het begin was het bij wijze van spreken bijna een flipperkast. Dan gingen we omhoog naar beneden en omhoog naar beneden dus de instellingen bepalen wel... en het liefst heb je dat toch een beetje dat het rustig gebeurt. Nou dat is helemaal aangepast en nu zie je gewoon, zeker In de winterdag zit ie vrij veel dicht, ook omdat we een grote stal hebben dus veel volume. Dus eigenlijk is de CO2 concentratie prima, dus dan hoef je niet zo gek veel te ventileren.
00:11:25 Marijke: Als jij maar zeker weet dat dat klimaat goed is binnen.
00:11:28 Klaas Jan: Precies.
00:11:29 Marijke: Als we kijken naar de tijdlijn van deze innovatie en welke impact het heeft, vanaf maart, zeg je, hangen de doeken er. Wat gaat er verder gebeuren?
00:11:39 Klaas Jan: De insteek is dat ze vooral in de wintermaanden willen gaan sturen, omdat je dan eigenlijk vaak te veel ventilatie hebt en daardoor te veel emissie en dat
de lucht concentratie in de stal gewoon goed is. Dus dan zul je zien dat de doeken wat meer dichtgaan en dan zul je ook de grote effecten hebben op de reductie.
00:11:58 Marijke: En het moment waarop we opnemen is in de winter dus spannende tijden volgens mij.
00:12:04 Klaas Jan: Ja, spannende tijden en wat we nu zien, want nu loopt ie ongeveer denk ik vijf zes weken, loopt ie op basis van de CO2 concentratie en de eerste resultaten zijn veelbelovend. Een veel lagere emissie en dat is ook veel meer dan wij in eerste instantie gedacht hadden.
00:12:21 Marijke: Mooi om te horen en ook mooi om te lezen dat bij heel veel boeren wordt er gemeten als het gaat over dat hele netwerk en dat ook werkelijk de emissies naar beneden gaan hè?
00:12:32 Chris: Ja dat klopt, er zijn 110 deelnemers van het netwerk en een heel deel wordt eigenlijk berekend met de kringloopwijzer, hoeveel de emissies daar naar beneden gaan. Nou, die prestaties zien er echt best wel goed uit, in 2023 ten opzichte van 2020 was ongeveer de reductie van ammoniak 20%. Voor methaan gaat het minder goed, dat blijft eigenlijk stabiel, maar daar hebben we ook veel minder maatregelen nog voor. En die vijftien bedrijven waar we echt meten, ja, daar checken we eigenlijk echt wat alle effecten zijn van diverse maatregelen op de metingen zelf.
00:13:11 Marijke: En kun je dus aan de knoppen draaien. Zoals jij zegt, dan hoeft het niet generiek, maar kun je maatwerk hebben.
00:13:17 Klaas Jan: Precies, een combinatie van zaken, dus jongvee bezetting, ruw eiwit in je rantsoen in combinatie met bijvoorbeeld melk er in, en nou ja, bijvoorbeeld een klimaat gestuurd of een CO2 gestuurde gordijn. Ja dan kun je echt die 30% gaan halen.
00:13:31 Marijke: Nou kan ik geen gedachten lezen van mensen die luisteren, maar die zullen ongetwijfeld denken ja en wat kost dat dan en wat voor investering? En voor wie is dit interessant? Kun je daar iets over vertellen?
00:13:42 Klaas Jan: Nou, de investeringen die zal ongeveer zijn € 8.000 tot € 10.000 is mijn inschatting. En zeker als dat meer gangbaar wordt, dan kan dat misschien nog wel goedkoper zijn. Omdat wij echt in een pilot zitten zijn dat nog geen investeringen vanuit onszelf, omdat we ook gewoon nog moeten leren van hoe werkt zo'n systeem en kun je een systeem echt gebruiken als reductie maatregel? Maar zodra die bewijslast er is, ja dan is het denk ik een maatregel die wat dat betreft rendabel kan zijn om de emissies te reduceren.
00:14:15 Chris: Ja, dat klopt. Nou ja, wat we gaan doen is dat we dus uit willen breiden ook
naar nog drie andere bedrijven. Omdat als je deze data analyse wil doen op één bedrijf, dat is natuurlijk heel weinig, dus waarschijnlijk gaan we het op nog drie andere bedrijven van het netwerk ook uitbreiden om eigenlijk die effecten van die winddoeken beter in kaart te kunnen brengen. En dan hopen we dat dus eigenlijk de ja, dat heet in ambtelijke termen soms een beetje de gereedschapskist van melkveehouders te kunnen toevoegen hoe ze emissies kunnen reduceren op hun melkveebedrijf.
00:14:52 Marijke: En we horen natuurlijk veel meer ondernemers die zeggen, dat is ook jullie missie, We willen gewoon impact hebben. We willen dat doen wat we kunnen. Wat betekent dit ook voor het ondernemerschap en het verwaarden hiervan?
00:15:04 Klaas Jan: Kijk voor het ondernemerschap voor ons, is het het prettigste dat je in de richting waar je op probeert te sturen. Dus minder emissies. Dat er eigenlijk een soort van, nou ik zou bijna zeggen uniforme taal is en dat je vanuit verschillende aspecten op één of andere manier daar baat bij hebt. Kijk minder stikstof de koe in, ja, dat is voor onszelf voordelig, want dan heb je in principe minder kosten. Heb je andere maatregelen die bijvoorbeeld wel bepaalde kosten met zich meebrengen, dan zou het mooi zijn dat je vanuit verschillende kanten, bijvoorbeeld vanuit je afnemer, vanuit de corporatie of vanuit de bank of vanuit het waterschap of vanuit regionale of nationale, Europese overheden dat je op die manier beloond wordt.
00:15:45 Marijke: Ja, en hoe kan het ministerie daar ook bij helpen, Chris?
00:15:48 Chris: Nou ja, we hebben verschillende trajecten lopen, talloze regelingen om boeren te investeren om te verduurzamen. En het het GLB wordt ook steeds meer gestuurd op basis van duurzaamheids prestaties. Dat is natuurlijk de financiële middelen die uit Brussel komen. Dus je ziet eigenlijk steeds meer dat de tendens daarheen gaat dat je betaald krijgt op die duurzaamheids prestaties.
00:16:12 Marijke: Ja, hoe zie jij dat? Wordt die waarde voldoende verzilverd, ook door alle stakeholders?
00:16:17 Klaas Jan: Nou ik denk dat dat de de goede kant op gaat. Laat ik het zo zeggen. Je ziet bijvoorbeeld vanuit de markt wordt er nog vooral gestuurd op basis van klimaat van de afnemers van de grote bedrijven is dat eigenlijk waar ze echt op proberen te sturen, op basis waarvan ze een beloning willen uitbetalen. Kijk je naar meer lokale milieueffecten zoals ammoniak, Ja, dan zie je vaak dat dat moet meer vanuit de lokale overheden komen en bijvoorbeeld vanuit banken. Maar goed, als je dat allemaal bij elkaar pakt dan zie je dat het gewoon wel stapje bij beetje de goeie kant op gaat.
00:16:49 Marijke: Ja, wat hebben jullie verder nog nodig om die stappen niet alleen zelf te maken als toch wel koploper, want jullie zijn al jarenlang bezig om allemaal goede maatregelen te nemen, maar ook voor de hele sector. Wat is er nodig?
00:17:02 Klaas Jan: In eerste instantie heb je natuurlijk meer kennis nodig. Nou, dat doe je eigenlijk ook op in programma's zoals Netwerk Praktijkbedrijven. En zodra je dat hebt dan is het goed om na te denken hoe kun je dat uiteindelijk gaan borgen zodat je dat in feite ook hard kan maken zodat dat ook eventueel voor een afnemer dat ie daarvoor wil betalen, dat dat op die manier gaat of dat het ook juridisch stand kan gaan houden.
00:17:22 Marijke: Ja, precies. Hoe kijk jij daarnaar als je hoort van goh, we zitten, we zijn al op de goede weg. Het zou mooi zijn om vooral ook dat lokaal of misschien regionaal nog meer te kunnen verwaarden.
00:17:33 Chris: Nou ja, wat Klaas Jan natuurlijk aangeeft is dat de de grote melk afnemers. Nemers. Die kijken heel erg van wat vindt de internationale consument belangrijk? En wat je dan ziet is dat het voornamelijk over methaan gaat. Want ammoniak is een vraagstuk wat in Vlaanderen en in Nederland tot de verbeelding spreekt. Maar als je niet hier de grens over rijdt, maar je rijdt de grens over naar Duitsland, heeft de consument daar veel minder mee. En hoe verder je eigenlijk van Nederland af gaat, hoe groter dat wordt. Dus je ziet dat wij als ministerie of als provincies heel erg sturen op die ammoniakemissie, terwijl de grote melk afnemers, melk gebruikers die sturen heel erg op die methaan.
00:18:15 Marijke: Ja dus wat is er nodig?
00:18:16 Klaas Jan: Nou, ik denk dat vooral vooral nodig is dat je uiteindelijk, dat een manier van monitoren, bijvoorbeeld met de KringloopWijzer, dat die eigenlijk vanuit verschillende partijen rondom die melkveehouder, dat die op die manier ook geaccepteerd worden en dat dat ook geborgd is. En dan kan het best zijn inderdaad dat je afnemer die richt zich meer op klimaat, maar bij overheden meer op ammoniak, maar dat je wel uiteindelijk dezelfde systematiek hebt en dat je dat ook dan met de reductie die je behaalt, inclusief bijvoorbeeld klimaatgestuurde gordijnen, dat die ook gewoon op die manier erkend wordt.
00:18:46 Marijke: Dezelfde taal, dezelfde indicatoren, dezelfde waardering.
00:18:49 Klaas Jan: Precies.
00:18:49 Marijke: Mooi. En het mooie is het is een podcast, dus niet iedereen ziet jou gezichtsuitdrukking Chris, maar het is mooi dat als het gaat over meten en weten dat jij enorm aangaat. Hoe is het voor jou om vanuit het ministerie op deze manier betrokken te zijn?
00:19:03 Chris: Boeren willen graag naar doelsturing. Dat hebben wij als ministerie ook helemaal omarmd. En we willen eigenlijk steeds meer kijken of we dus ook vergunningen kunnen afgeven waar een emissieplafond in staat. Normaal staat echt
de techniek voorgeschreven in de vergunning, maar dat een hoeveelheid kilo's in de vergunning staat.
00:19:19 Marijke: Dus het wat en niet het hoe toch?
00:19:21 Chris: Ja dat is inderdaad het wat, maar niet het hoe. Wat veel agrariërs of beleidsmakers hebben voorbij zien komen is dat de provincie Gelderland samen met twee gemeenten uit de Achterhoek ook de eerste vergunningen voor varkenshouders hebben afgegeven op basis van continu meten doel sturing. Met die provincie zijn we nu ook aan het kijken hoe we dat voor een melkveehouder kunnen doen. En op het moment dat je echt dat plafond hebt, ja, dan moet je natuurlijk echt als melkveehouder heel goed kunnen sturen op je emissies. En vroeger werd er gewoon... het systeem wat er nu is werd het eigenlijk vergund op een gemiddelde waarde. En ja, dan maakt eigenlijk die sturing hoe je dat precies doet niet echt uit, want je moest je houden aan je leaflet en dat je die vloer schoon moest houden, maar er stond eigenlijk niks over ventilatie of andere zaken. En op het moment dat je dus echt overgaat naar sturing, ja, dan heb je wel sturingsmogelijkheden nodig om onder dat plafond te kunnen blijven. Dus je moet eigenlijk best wel redelijk weten als veehouder. Hoe kan ik nou die emissies beïnvloeden? Nou, daar is dit project, maar ook die CO2 gestuurde winddoeken heel belangrijk is. Want als we veel beter begrijpen hoe die ventilatie nou effect heeft op de emissie, kan je dat als melkveehouder ook vervolgens weer, als je over dat plafond dreigt te gaan, er mee aan de gang om het weer onder dat plafond te krijgen. Dus ja, dat steeds beter begrijpen hoe die emissies werken in die stal is gewoon voor de toekomst van de melkveehouderij en de toekomst voor de beleidsvorming ontzettend belangrijk.
00:20:51 Marijke: Vertel eens, want volgens mij wil je wel reageren?
00:20:53 Klaas Jan: Nou ja, ik denk dat inderdaad doel sturing is waar we naartoe willen en de andere kant is dat het natuurlijk nooit vrijblijvend is. Dat betekent wel dat er dan echt ook verbeteringen plaats moeten vinden. En ik denk dat juist in het Netwerk Praktijkbedrijven programma dat we daar echt aan werken en hopelijk echt tot in ieder geval oplossingen komen die breder opgeschaald kunnen worden zodat de hele sector daar ook weer vooruit kan.
00:21:17 Marijke: Ja wat houdt de collega's soms nog tegen en wat zou jouw boodschap aan hen zijn die nu luisteren?
00:21:24 Klaas Jan: Ik denk wat sommigen misschien nog tegenhoudt is dat ze toch denken van: ja, ik kan wel iets gaan doen, maar ik word daar niet op beloond, ik krijg geen grotere vergunning, dan zit er geen impact voor mij.
00:21:35 Marijke: Of ik moet nog flink investeren?
00:21:38 Klaas Jan: Of ik moet nog flink investeren, Ja. Mijn advies zou zijn kijk gewoon naar
je eigen bedrijfsvoering, kijk naar je bedrijfsmanagement, want daar is eigenlijk vaak een win win situatie te behalen. Want als jij met minder jongvee, hetzelfde aantal melkkoeien kunt hebben, als jij je ruw eiwit energie rantsoen kunt verlagen zonder dat in de kosten gaat van de gezondheid en je melkproductie en dat is gewoon mogelijk, ja, dan is dat eigenlijk een win win, want je hebt en minder emissies en minder kosten.
00:22:04 Marijke: Ja, wat betekent het bezig zijn met innovatie voor jou?
00:22:07 Klaas Jan: Bezig zijn met innovatie betekent voor mij, dat houdt het natuurlijk leuk.
00:22:10 Marijke: De oogjes gaan glimmen dat is mooi om te zien.
00:22:12 Klaas Jan: Ja je bent ondernemer, dus je wilt gewoon nieuwe dingen gaan doen. Je wilt vooruit, je ziet dat de maatschappij verandert en je ziet dat de maatschappij meer eist van onze sector. Dus als je daar mee aan de slag kunt en op een praktische manier zin en dingen kunt gaan doen, dan is dat altijd leuk.
00:22:25 Marijke: Mooi en die doelstellingen, zijn die haalbaar als het gaat om uitstoot?
00:22:29 Klaas Jan: Ik denk voor ammoniak dat we een heel eind gaan komen in de combinatie van innovaties en management maatregelen. Ten aanzien van methaan, bij ons bedrijf, daar zie je wel vooruitgang, maar dat is nog beperkt. Dus daar moeten we heel kritisch gaan kijken van oké, welke stappen kunnen we daar nog gaan nemen?
00:22:50 Marijke: Maar hoe is het voor jou... want je werkt bij het ministerie, maar hoe is het voor jou om aan de keukentafel te zitten of nog beter in de stal te lopen en de impact te zien van wat jullie met elkaar doen?
00:23:00 Chris: Eigenlijk wel heel vertrouwd. Ik denk dat ik zeker elke twee weken, maar bijna wel elke week bij een veehouder op bezoek kom om te kijken naar een project van ons.
00:23:11 Marijke: Wat zou je willen zeggen tegen ondernemers die nu luisteren en denken ja, ik vind het wel interessant, ik heb wat koudwatervrees of hoe gaan we dat doen? Wat zou je willen zeggen?
00:23:20 Chris: Nou, ik denk dat het altijd gewoon goed is om dingen uit te proberen. Zeker natuurlijk met met betrekking tot maatschappelijke opgaven. Dus ik zou willen zeggen van probeer het gewoon. En dat is eigenlijk de boodschap.
00:23:35 Marijke: Ja, en voor wie is het geschikt? Want er zijn natuurlijk verschillende typen bedrijven of veehouders.
00:23:41 Klaas Jan: En hangt natuurlijk een beetje af van de stal, maar zeg maar de meeste nieuwe stallen. Dit zijn vrij open stallen, die hebben vaak gordijnen die vaak ook al klimaat gestuurd zijn, maar vaak meer op temperatuur en wind. Voor die stallen is het geschikt, want daar kun je eigenlijk vrij makkelijk met een besturingskast kun je laten sturen op de CO2 concentratie.
00:24:02 Marijke: Ja, en jij hebt koeien?
00:24:04 Klaas Jan: Ja, in principe is het systeem geschikt voor alle bedrijfssystemen met open stallen, dus dat zal ook in principe voor de geitenhouderij ook toepasbaar zijn.
00:24:12 Marijke: Mooi, van een open stal naar een open blik, want mensen denken misschien ach wat een gedoe en geregel, waar zou jij de mensen naartoe willen verwijzen die al nieuwsgierig worden?
00:24:21 Chris: Nou, ik denk dat het op twee plekken kan. Het ene is de website van Groeien naar morgen en het andere is op de website van Netwerk Praktijkbedrijven waar we ook alle informatie delen over het project.
00:24:31 Marijke: Ja en ik heb er heel lang door kunnen grasduinen. Maar vooral ook hele mooie verhalen uit de praktijk van ondernemers die net als jij zeggen kijk het lukt gewoon.
00:24:42 Klaas Jan: We hebben een melkveebedrijf niet voor één generatie, maar ook voor de volgende generatie. Dus je wilt ook zorgen dat die volgende generatie weer verder kan met het bedrijf en dat dat past binnen de maatschappelijke behoefte en grenzen.
00:24:58 Marijke: Voeten in de Aarde is een productie van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur en uitgevoerd door Havas Lemz en Microphone Media. Wil je meer weten over de automatische winddoeken of andere innovaties in de landbouw? Ga dan naar groeiennaarmorgen.nl.