Podcast Voeten in de Aarde #3: Vezelhennepteelt

00:00:01 Marijke: Dit is Voeten in de aarde. Een podcast waarin ik, Marijke Roskam boerderij en land afreis om met agrariërs in gesprek te gaan over innovaties in de landbouw. Innovaties die kunnen zorgen voor een financieel gezond en robuust voedselsysteem in Nederland. Voor deze aflevering reis ik af naar het hoge Noorden, oftewel Groningen en bevind ik mij in Kiel-Windeweer. Ik word hartelijk ontvangen door Kor Hoving, mede-eigenaar van de HS Group BV. Kor begon ooit met akkerbouw en kippen en breidde gaandeweg zijn onderneming uit met een bouwbedrijf, transport, administratiekantoor en uitzendbureau. Inmiddels werken er ruim vijftig werknemers. Achttien jaar geleden begon hij als een van de eerste in de regio met vezelhennepteelt. Kor weet als geen ander hoe dit veelzijdige gewas in elkaar steekt.

00:00:59 Kor: Voordat je gaat zaaien moet je eigenlijk wel zorgen dat je ook de afzet geregeld hebt, dus je moet wel contact opnemen met iemand die het zou kunnen verwerken.

00:01:05 Marijke: Kor werkt naar tevredenheid samen met de afnemers van zijn vezelhennepteelt. Vezelhennep is een grondstof voor bouwmateriaal en wordt daardoor steeds belangrijker in de bouw. Peter Oei, programmamanager biobased bij het ministerie van LVVN, neemt gaandeweg ook deel aan het gesprek. Hij is nauw betrokken bij de nationale aanpak Biobased bouwen Landbouw perspectief met pilot Carbon credits. En daar wil ik het fijne wel van weten.

00:01:31 Peter: De achterliggende gedachten is natuurlijk dat we een enorme uitstoot hebben in de bouw en dat je dan hele mooie koppelkansen hebt om ze de landbouw te gaan verbinden met de bouwsector.

00:01:42 Marijke: Voor ik met Kor en Peter in gesprek ga, leidt Kor mij voor naar de loods waar ik de machines voor de Vezelhennepteelt bewonder. Het is een koude winterdag, maar het gesprek met Kor trekt mij direct in het onderwerp.

00:01:55 Marijke: Wij staan op het randje van Groningen, Drenthe. Je bent natuurlijk hartstikke trots op Groninger grond. Maar is het nou ook specifiek goed voor vezelhennep?

00:02:05 Kor: Ja, bij uitstek zou ik bijna zeggen. Ik bedoel, als je de mogelijke grond hebt in de polders noemen we dat. En hier de klei in het noordelijke gebied. Dat heeft z'n voordelen, maar voor de vezelhennep is de Veenkoloniale dalgrond ,zoals we dat hier noemen. Waar dus vroeger veen afgegraven is, is uitermate geschikt voor vezel innen.

00:02:23 Marijke: Wij staan in de loods met allemaal apparatuur en eigenlijk als wij hier een rondje maken als we een camera zouden zijn dan zien wij alle type gewassen voor ons.

00:02:31 Kor: We staan nu bij de hakselaar voor de vezelhennep. Wij telen vezelhennep voor Dunagro. Dat zit in Pekela. En wij helpen hen ook mee met de oogst. We oogsten niet alleen bij ons zelf, maar ook bij andere boeren waar de agrovezelhennep verbouwd.

00:02:45 Marijke: En even voor het plaatje: hoeveel hectare moet ik voor me zien? Waar houden jullie je mee bezig?

00:02:49 Kor: Wij hebben zelf ruim 135 hectare. En ik weet het niet exact, maar ik dacht rond de 1500 hectare bij Dunagro.

 00:02:57 Marijke: Zoveel jaar geleden dachten jullie: hier moeten we instappen. Kun je vertellen wat die afweging was en hoe dat in zijn werk is gegaan? Want dat heb je niet zomaar.

00:03:05 Kor: Nee. Eigenlijk hadden wij een akkerbouwbedrijf dat redelijk groeiend was, samen met mijn compagnon H.S. Agri en mijn compagnon Bas. En dat bedrijf had graan, bieten en aardappels en sinds kort pas uien. Dus toen was het bouwplan veel kleiner. Maar we schalen redelijk fors op en we dachten van we doen vezelhennep. Qua saldo ontliep dat niet zo veel aan graan, maar het werk waren we dan ook kwijt, want dat deed Dunagro, dus waren daar minder zorgen van. Dus op het moment dat we eigenlijk graan moesten zaaien waren wij al lekker met de bieten en de aardappels bezig. Dus het was bij ons ook arbeidstechnisch wel een beetje.

 00:03:42 Marijke: Wat voor obstakels ben je tegengekomen en wat is dan ook misschien een goed advies aan de mensen die er over nadenken?

00:03:49 Kor: Ja, dat klinkt heel vervelend, maar de grootste bedreiging zijn slakken. Ja echt! Dat klinkt heel langzaam, maar ze kunnen in één nacht kunnen ze gewoon drie meter van je land en alles opvreten. En als ze dat dan twee of drie nachten achter elkaar doen, dan ben je een heel eind kwijt. Maar slakken zijn echt. Dat is echt van de laatste jaren dat dat wel een probleem is.

00:04:05 Marijke: Jij bent manisch positief heb ik begrepen. Of optimistisch, dus welke kansen zie jij dan met vezelhennep? En ja, misschien welk appel doe je ook wel op andere ondernemers?

00:04:15 Kor: Nou, ik zou er niet te bang voor zijn. Ik zou wel zorgen als je als boer ermee begint dat je je afzet geregeld hebt. Ik bedoel, als je het gaat zaaien en erop gokt dat je wel een afvoer vindt. Dat is niet zo, want je kan het niet gebruiken als voor je veevoer. Want dat is een beetje de ellende van een agrariër natuurlijk. Die vinden teelt leuk, die kennen de teelt goed. Schijnbaar zijn wij daar best goed in, maar dan na de oogst laten wij het ook los he. En dan is het in handen van anderen. Dus het risico zit misschien wel bij de afnemer.

00:04:44 Marijke: Mijn Gronings is niet optimaal, maar komt goud is wel zo'n mooie uitdrukking volgens mij. Maar vezelhennep is ook goud waard voor de grond, he? Letterlijk en figuurlijk.

00:04:54 Kor: Ja, voor de bodemgesteldheid heel goed. Hij wortelt heel diep, hij wortelt heel veel. Dus voor je structuur in je bodem is hij hartstikke goed. Voor je nematoden op zich ook wel. Een aantal nematoden breekt hij af. Voor een aantal nematoden is hij ook een waardplant, dus dat is wel een beetje in balans. Maar in het gebied, in de rotatie, past hij prima.

 00:05:11 Marijke: Ja, voor jou als ondernemer ook goud waard?

00:05:14 Kor: Ja, nou dat is natuurlijk. Vanuit de LNNV moeten we altijd aangeven welke gewassen we waar verbouwen en dan scoort in de punten goud, zilver, brons, scoor je met de vezelhennep en nog hogere punten als met de graan of met andere gewassen.

00:05:30 Marijke: Kor en ik loop het bedrijf weer binnen en nemen plaats in een vergaderruimte met uitzicht op de akker velden. Daar ontmoeten we Peter en met de heren spreek ik verder over vezelhennepteelt, de nationale aanpak biobased bouwen en waarom samenwerken zo belangrijk is.

00:05:50 Marijke: Groningers zijn nuchtere types, gortdroog, maar dat moet dit ook zijn voordat je het kunt oogsten. Vertel eens eventjes?

00:05:57 Kor: Ze hebben ook gortdroge humor! Tijdens de oogst is dat nog wel een beetje spannend. Of spannend... Het wordt gemaaid. Dat is eigenlijk moeilijkste van het hele proces, het maaien. En dan wordt hij een aantal keren gekeerd. Dan ligt hij ongeveer drie a vier weken. Dat noemen ze roten en dan droogt het. Maar dan moet je hem eigenlijk oogsten. Of je hem nou in grote balen perst of je hakselt hem. Dat is maar net waar je hem aan levert. Dan moet hij inderdaad eigenlijk echt gortdroog zijn. En we hebben ook wel eens gehad dat dat niet meer gelukt is en dat ie dan in februari nog ligt. Ja, als risico dan bij jou ligt dan mis je wel heel veel tonnen product, omdat er dan heel veel vergaan is. Dan heb je maar vier ton vezels meer bij wijze van spreken.

00:06:33 Marijke: En dat is een risico.

00:06:34 Kor: Dat is één van de risico's die je niet helemaal kan ontkennen, maar dat is met andere gewassen ook.

00:06:38 Marijke: Ja Peter, dat kan je bij aardappelen ook hebben?

00:06:41 Peter: Dan kun je wel zeggen hé, ik heb die opbrengst niet gehaald omdat je bijvoorbeeld een winter niet op het land kon. En bij aardappelen is de schade zelfs nog groter dan, als die in de grond blijven zitten.

00:06:51 Kor: Er zit één kanttekening bij. Het gaat dan weer naar saldo. Dus als boer ga je kijken van ga ik mijn land op de kop zetten om nog die € 1.300 binnen te krijgen? Of ga ik daar die € 6.000 aardappels nog wel oogsten? Gaandeweg, als het saldo omhoog gaat, gaat daar ook meer energie naartoe. En ga je daar ook meer op focussen.

00:07:10 Marijke: Peter, waarom is vezelhennepteelt zo ontzettend interessant?

00:07:13 Peter: Vanuit het ministerie is het heel belangrijk dat we ook andere gewassen meer perspectief bieden voor boeren en zeker die die rust gewassen. Dat we daar meer saldo op bieden. En daarom hebben we zo een heel programma opgezet dat niet alleen over hennep gaat, maar ook over Miscanthus en over Apollonia, waar je trouwens ook mee bezig bent. En dat gaan we stimuleren. En dan zorgen we ook ervoor dat we met een heel nieuw beleidsinstrument - gaan we straks denk ik nog wat dieper op in, de Dutch Construction Store Carbon Credits, dat we daar ook een extra inkomstenbron voor de boeren van maken?

00:07:44 Marijke: Ja, want het is goud waard. Dat bespraken we net al in de loods. Maar het kan nog meer goud waard worden voor ondernemers.

00:07:51 Peter: Nou, in algemene zin zie je soms dat dingen die milieutechnisch gunstig zijn niet altijd in het economisch verkeer beloond worden. En dat gaan we nu dus ook proberen, of dat hebben we ook gedaan, met die Dutch Construction Store Carbon Credits.

00:08:04 Marijke: Ja, het verwaarden ervan. 00:08:06 Peter: Ja, en de achterliggende gedachte is natuurlijk dat we een enorme uitstoot hebben in de bouw en dat je dan hele mooie koppel kansen hebt om de landbouw te gaan verbinden met de bouwsector. Want die uitstoot is echt gigantisch. Zo'n 40% van de klimaatuitstoot komt van de bouwsector. Dus op moment dat je gaat vervangen, dus constructies door bijvoorbeeld hout van liefst natuurlijk Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten of de isolatiemateriaal vanuit de boeren, dan heb je dus aan twee kanten winst, want dan heb je dus ook een een inkomstenbron voor de primaire sector. En je hebt een toepassing waar veel minder uitstoot is voor het klimaat.

00:08:41 Marijke: Hoe is het voor jou, Kor, om onderdeel te zijn van zo'n nieuw netwerk? Want de bouw, daar had je zoveel jaar geleden nog niet zoveel mee en nu ben je daar eigenlijk ook onderdeel van.

00:08:51 Kor: Ja, dat is leuk. De dynamiek, een bepaalde vraag verneem je. Dat is natuurlijk politiek gedreven vanuit de landbouw, dus met de toeslagrechten zoals wij dat noemen. Je goud komt voor je duurzame producten zoals vezelhennep.

00:09:05 Marijke: Ja, wat heb je daar nu al van geleerd? Want innoveren is ook gewoon heel veel leren met elkaar.

00:09:10 Kor: Ja, wat heb je er echt van geleerd? Als ik het eerlijk moet vertellen dat is dat je bijna denkt dat je misschien zelf dat soort panelen moet gaan persen. Dat je er nog een extra stukje waarde van het product krijgt. Maar als boer neem je vaak afscheid als het van het land is. Maar ik denk, want wij als agrariërs zijn op zoek naar geld. Dat klinkt heel vervelend. Maar om het huishoudboekje kloppend te krijgen...

00:09:32 Marijke: Het is je bestaanszekerheid.

00:09:33 Kor: Ja, bestaanszekerheid. Zijn we op zoek naar geld. Dus misschien moet je nog wel een stapje doen, dat je gaat faciliteren. Of dat je zelfs gaat samenwerken met grote bouwbedrijven. Of zeg het maar.

00:09:45 Marijke: Wij maken al kennis met jouw ondernemerschap in deze paar zinnen. En ik vind het mooi, de uitdrukking van Peter een beetje te raden, want jouw wenkbrauwen gingen even omhoog.

00:09:54 Peter: Nou, dit was heel goed. Want dit is precies waar de landbouw voor een deel gewoon veel te weinig marge pakt, omdat je heel afhankelijk bent van je afnemers. Maar je ziet dus ook partijen. Bijvoorbeeld de Miscanthusgroep in Haarlemmermeer. Die leveren dan Miscanthus aan de Strukton voor geluidswallen. Maar daar voegen ze dus nog een extra stap in het proces toe, dus dan hoeven ze dat niet weg te geven. Maar dan gaan ze dus ontstoffen, heet dat. En dat doen ze dus in eigen bedrijf, waardoor je dus een stap toevoegt in je keten. En daar verdienen ze natuurlijk op. Dus hoe hoe meer je toewerkt in die keten naar waardetoevoeging, hoe meer marge je naar je toe kunt halen.

00:10:26 Marijke: Recent, in het noorden, is er ook een vezelhennep deal ondertekend en daar zei men: we willen zo graag weten, ook als ondernemer, dat ik zeker weet dat er afname is. Dat ik zeker weet dat er langdurig een netwerk is.

00:10:39 Peter: Nou, we hebben dus een... We zijn erg blij met de stichting Building Balance heten ze, eigenlijk een soort uitvoeringsorganisatie met - heel bevlogen - bijna zeventig mensen die parttime aan het stimuleren van de afzet werken. En dat we in de nationale aanpak Biobased bouwen, heet dat in ons ambtelijk jargon, dus dat is een samenwerking tussen vier ministeries. En we hebben dus een enorm breed jaarplan wat we net hebben besproken met een hele reeks, uit mijn hoofd 39 interventies, en allerlei productmarktcombinaties. In dat programma zitten ze ook die hele certificeren en dat testen. En als dat voor meer een soort generiek openbaar is, dan is dat ook vanuit het klimaatfonds betaald. Dus iedereen kan straks met die certificaten van die stro inblazen aan de slag. Het alleen op moment dat het één specifieke fabrikant is, dan kun je als overheid natuurlijk niet één partij voor gaan trekken. Dus we moeten echt aan collectieve. En er zijn dus ook een aantal boeren, bijvoorbeeld in Brabant die dus bewust uitbesteden die verwerking, maar die zelf de leverancier van het isolatiemateriaal willen zijn. Dus dat is echt net zoals jij zegt, je zal het net eventjes erover hebben: we zouden zelf die plaat moeten persen. Dan kies je ook voor dat je verderop in die keten gaat om te kijken of je waarde kunt pakken.

00:11:51 Marijke: Welke kansen heeft het jullie of jou nu al gegeven? Dat je dus hebt gezegd van we gaan in die vezelhennep, kun je een beetje de route vertellen wat dat al heeft opgeleverd?

00:12:01 Kor: Ja, maar dan moet je eigenlijk bij het begin beginnen. Het liefste deel ik aardappels of uien of maïs, of voor de voeding. Dat vind ik leuker. Of wortels vind ik leuk. Maar je hebt gewassen nodig als graan. Graan is op zich ook wel leuk, maar dat is niet lonend. Dan kom je gewoon aan alle kanten te kort. Maar eigenlijk zit de vezelhennep, doordat wat ik net zei politiek gedreven een plus met goud. Maar is het ook het einde van je huishoudboekje. Dus waar wij het geld verdienen zijn de uien, aardappels en bieten. Ja, en met hennep daar moet er nog een goede plus bij komen. Daar worstelt die verwerking op dit moment ook mee. We zeggen al die vezel is helemaal niet nieuw. Dat komt uit de tijd van VOC.

00:12:39 Marijke: Ja, dat deden we al.

00:12:41 Kor: Daar ging tachtig ton vezelhennep in een schip vroeger. Maar waar worstelt die industrie mee? Er gaat ook vezelhennep in de automobielindustrie, het gaat in de thee, het gaat in de kleding. Dus die vezel en die vindt zijn weg wel. Maar waar knelt de schoen nou vooral in mijn beleving, is dat alleen voor de bouw kom je in aanmerking voor die CO2 credits. Dus die verwerker die is dertig jaar bezig om zijn weg te vinden voor zijn eindproduct, maar die kan alleen die credits op die bouw krijgen. Maar hij kan je niet zeggen van welke vezels exact van welke boer in de bouw gaan of in de automobiel. Ik bedoel, dat komt binnen dan. Dat is nog wel een dingetje. Waar blijft specifiek jouw vezel van die hectare?

00:13:28 Marijke: gelabeld?

00:13:29 Kor: Ja, dat is nog wel lastig. Daar worstelen zij ook heel erg mee.

00:13:32 Peter: Wij hebben er ook een simpele oplossing voor waarin je gewoon zegt: je mag het allemaal bij elkaar tellen en dat weer verdelen. Dus we hebben daar een hele simpele pragmatische oplossing vanuit het ministerie voor aangegeven. En wat hij zegt klopt, dus die methodiek om dat saldo te verhogen, dat is dus een methode die heet dus die carbon credits. Wat zijn dat eigenlijk? Een soort papiertjes die aangeven deze vezels, die zijn uit de Nederlandse teelt en zijn in een Nederlands gebouw terechtgekomen. Ze mogen in het buitenland bewerkt zijn, maar dat zijn de randvoorwaarden.

00:14:04 Marijke: Precies.

00:14:04 Peter: En dan zit die CO2 dus heel langdurig opgeslagen. En aan het feit, dat je dus CO2 uit de lucht hebt getrokken, die langdurige opslag, daar kun je geld aan ontlenen. Als ik het gewoon als strooisel gebruik en het komt binnen twee jaar - komt de CO2 weer naar buiten. Daar zitten geen CO2 rechten op, logisch.

00:14:21 Marijke: Als we kijken naar hoe het met elkaar geregeld is, hoe het netwerk en het systeem eruitzien. Kor, hoe is dat bij jou? bij jullie?

00:14:28 Kor: Ja, wij zijn in de gelukkige omstandigheid dat we vlak bij de Pekela zitten, gemeente Pekela. En daar zitten de twee grootste verwerkers van Nederland. Dat is dus Hempflax en Dunagro dus die geven links en rechts lezingen. Staan ook wel op beurzen, dus die lijntjes zijn heel kort.

00:14:42 Marijke: Ja, dat zal dus in iedere regio weer een beetje anders zijn. Maar hoe hebben we het met elkaar georganiseerd?

00:14:48 Peter: Ja, dat is Building Balans. Die legt al die contacten. Die heeft regionaal al die verschillende ketens in kaart gebracht. En je zult zien dat er straks een aantal echt grote landelijke partijen zijn. Dus bijvoorbeeld een Dunagro die echt op hele grote schaal gaat werken. Maar er zijn ook technieken waar je bij je als boer heel direct aan de woningbouwcorporatie in je eigen gemeente kunt leveren. En dan hoef je dus allemaal niet zo ver te rijden.

00:15:16 Marijke: Als we dan kijken naar de kansen die het biedt voor ondernemers. En, Kor jij ziet overal kansen en je spreidt ook je kansen, dus dat is volgens mij een goed ondernemers profiel. Mensen die nu luisteren en denken, ik zou daar wel stappen in willen zetten. We lezen ook veel mooie artikelen erover. Wat zijn dan de eerste zetten om te doen? Ik kijk jou eerst aan Kor. Wat voor stappenplan?

00:15:38 Kor: Dan moet je eerst eigenlijk voordat je gaat zaaien eigenlijk wel zorgen dat je ook de afzet geregeld hebt. Dus je moet wel contact opnemen met iemand die het zou kunnen verwerken. Tenminste, dat lijkt mij logisch. Als ik het zelf zou zijn dan zou ik wel graag aan de achterkant ook willen weten als je straks - stel je voor je zaait tien hectare en weet straks niet waar je ermee naartoe moet. Want de oogst is echt wel lastig hoor. Dat is niet dat je even zomaar zelf doet, of ja, dat kan wel, maar dat hebben ze daar dertig jaar over gedaan voordat die techniek echt... Want het is een touw hè? Nou, een touw, dat draait overal in en alles loop je vast. Het is wel bijzonder materiaal.

00:16:09 Marijke: En als ik het zo hoor, dan denk ik nou, waar begin je aan? Is mijn eerlijke vraag en toch zie je dat wel zitten?

00:16:15 Kor: Het is niet in één keer dat erin doken. Je gaat snuffelen. We zijn bezig met Paulownia boompjes. Hebben we vorig jaar ruim drie hectare van geplant. We proberen feeling te krijgen met die carbon credits, want als je niet aan deelneemt dan lees je het alleen in de krant en nu zit je er middenin. En nou komen mensen ook bij ons van: hey, wat ga je met je bomen doen? Waar gaan ze heen? Wat doe je?

00:16:34 Marijke: Eigenlijk wat we in deze podcast vaker horen is, doe het gewoon in kleine stappen. Testen. Ja, als we dan nog kijken naar de toekomst. Die korte termijn, daar hebben jullie al wat ideeën voor gegeven. Ga je verdiepen, verdiep je in de afzetmarkt en er zijn collectieven, sluit je daarbij aan. Hoor wat er kan. Op de lange termijn, wat zie je dan?

00:16:58 Peter: De doelen voor de nationale aanpak zijn tot en met 2030. Daar hebben we gezegd: we schatten in 50.000 hectare aan gewassen die vezels voor de bouw leveren. Maar dan moet je eigenlijk verschil maken tussen die meerjarige, zoals Miscanthus, maar ook Silvy en maar ook Wilgen en de eenjarigen. Maar die 1-jarige is belangrijk en daar kom je ook op de voedselstrategie. Wat onze huidige minister heel belangrijk vindt is ook die voedselzekerheid. En ook wat jij zegt. Jij wil natuurlijk lekker aardappels, suikerbieten, lekker hoge opbrengsten, maar daar horen dus ook weer gewassen tussen die zorgen dat mogelijk is. Dat die rotatie gezond blijft, dat die bodem gezond blijft. Dus het is niet niet zo eenduidig, van het is wel of geen voedsel. Het is dat ene jaar eventjes geen voedsel, maar die drie, vier jaar daarna kun je weer voedsel telen.

00:17:47 Marijke: Precies, dus dit goed in kaart brengen.

00:17:49 Peter: Ja, ik denk dat het veel genuanceerder ligt dan zo'n discussie van, het is geen voedsel. Nee, die vezelgewassen passen prima.

00:17:57 Marijke: Zou onderdeel van het systeem moeten zijn.

00:17:59 Kor: Op zich wel, maar hij vervangt in ons bouwplan gewoon graan, dus overal waar ik hennep heb, heb ik geen gerst. En gerst is evengoed een voedsel. Het is wel duidelijk, want een graan is ook een rust gewas.

00:18:12 Marijke: Hoe heb jij dat plan gemaakt? Want ik kan me ook voorstellen hoe grote of kleine ondernemers dat scheelt ook nog wel. Maar welke tekening heb jij zeg maar gemaakt? Of wat voor ondernemersplan hierop?

00:18:22 Kor: Wij maken elk jaar natuurlijk een bouwplan. Ja, een bouwplan noemen we dat. Ja, dat klinkt wel heel erg bouw. Maar het is een bouwplan. Welke gewassen op welke percelen komen. En dan kijken we terug wat er historisch gestaan heeft de afgelopen vier jaar. Een ui zetten wij één op zeven, één op acht. Een biet zetten we één op vier. Dat vinden wij ideaal. Aardappel zetten we hier in het veenkoloniale gebied, één op twee. Dus om het jaar aardappels. Daar gaan we nu heel stiekem aan richting één op drie. Ook deels politiek gedreven ook prima, maar daar gaan we naar één op drie. En die gewassen vul ik op met maïs, Parijse wortels, vezelhennep dus dat zijn wel echt de vul gewassen.

00:18:57 Marijke: Je hebt altijd verschillende type ondernemers en ook verschillende typen agrariërs. Sommigen zijn de troepen ver vooruit, anderen hebben wat koudwatervrees. Hoe zijn de gesprekken met jouw collega's over het telen van vezelhennep of andere gewassen?

00:19:12 Kor: Verkennend. Maar ik zal eerlijk vertellen. Maar dat klinkt een beetje gek. Maar de wij doen dat natuurlijk altijd al jaren. Wij zijn één van de eersten met de Paulownia boompjes. Daar kwam zo'n groen bakje op. Toen vroeg iedereen aan ons op de app, in de buurtapp, van wat heb je nou weer verbouwd? Ja, ik zei dat snelgroeiende hout. Nou, dit jaar valt iets tegen omdat ze niet heel snel gegroeid zijn, dus ik krijg hem dubbel weer terug. Heb je wel het goede ras gepakt? Maar het zijn wel hele leuke gesprekken. Maar ja, verkennend vooral. Maar om eraan toe te voegen. We zitten bij de Rabobank en de Rabobank is hier ook al geweest. Die zitten natuurlijk ook met een verduurzaming programma en die zijn ook zoekende. Hoe kunnen we jullie bedienen? Wat kunnen we voor jullie doen? Dus die zijn hier ook wel al geweest van nou welke graan staat erop, kunnen we wat voor jullie betekenen? Maar ook die zijn echt zoekende. Het is echt eigenlijk allemaal nieuw.

00:20:02 Peter: Ja. Wat ook nog echt spannend is in de hele ontwikkeling van die carbon credits. Dat kan dus een extra verdienmodel voor de Nederlandse boeren zijn. Maar dat betekent dus ook dat de partijen dat ook gaan kopen. En dat is nog best een ingewikkeld veld, omdat er heel veel onduidelijkheid is, ook vanuit Brussel. Maar als je in ieder geval de komende zes, zeven jaar verwacht dat die carbon credits er nog wel zullen zijn. Maar het is nog best onduidelijk of straks bijvoorbeeld die hele landbouw niet onder het European Trade System valt. Dan krijg je dus een soort verhandelbare CO2 rechten. Maar zelfs dan is het nog hartstikke goed, want dan heb je je al volkomen voorbereid op die hele handel systematiek. Ja dus eigenlijk is het feit dat de boer misschien nog zelf niet eens als maatschappelijke waarde ziet, maar hij haalt wel een heleboel CO2 uit de lucht. En als hij nou ook nog zorgt dat CO2 lang wordt vastgelegd, dan kan hij daar gewoon een leuke boterham mee verdienen.

00:20:55 Peter: Ik wilde je vragen naar je kernboodschap, maar volgens mij heb je bij deze te pakken, toch? Er wordt geknikt.

00:21:01 Kor: Ik ben nog wel iets zoekende. Weten jullie hoeveel CO2 er in de lucht zit? Weet jij dat?

00:21:05 Peter: 4 45 toch?

00:21:11 Kor: 0,04. Het is wel heel schemerig. Het is 80% stikstof. Maar heel veel mensen weten helemaal niet dat het zo'n klein aandeel is. Ik vind dat heel wat zoeken. Als ik aardappels afleveren, lever ik fysieke aardappels af, maar ik ga nu ook de CO2 verkopen. Ja, dat vind ik nog wel lastig.

00:21:25 Peter: Maar je kunt dus gewoon wegen. Het gaat over zoveel ton droge stof, dat weet je toch wel?

00:21:29 Marijke: Maar voelt het dan als een soort luchtfietserij?

00:21:32 Kor: Nee, ik ben heel vaak aan het piekeren, maar dan heb je het over de lange keten en de korte keten. Maar we gaan waarschijnlijk wat out of de boeg. Maar je hebt over de lange keten korte keten. Maar stel je nou eens voor dat ik vezelhennep op dit perceel zaai en ik ga hem niet oogst. Ik ploeg hem één keer eronder. Is ie dan weg?

00:21:46 Peter: Dan komt ie gewoon weer vrij het jaar erop, maar dan? Dan heb je dus niks opgeslagen.

00:21:52 Kor: Nee dat klopt dus niet, want dan gaat dus je organische stofgehalte omhoog. En je organische stofgehalte is waar dat veenweidegebied mee zit. Die gaat naar beneden als je CO2 vervluchtigt. Maar dat is dus niet zo.

00:22:02 Marijke: De podcaster luistert en is druk mee aan het schrijven. Die denken nu is de inkt bijna op. Wat moeten we onthouden van deze overdenking? Want hij is wel interessant.

00:22:11 Peter: Dat de insteek ook kan zijn: probeer zo hoogwaardig alles te bevatten. Dus als je zegt ik heb een voedsel gewas, dat is graan. Een deel van de boeren oogst het al, stro bedoel ik dan, en een deel dat laat het staan vanwege die organische stof in de bodem. Maar je hebt natuurlijk nog heel veel andere vormen van organische stof, die soms veel lastiger te verwaarden zijn. Dus jij bijvoorbeeld natte reststromen van baggeren van sloten en dergelijke, daar zit ook allemaal organische stof in. Als die stromen schoon zijn, dan is dat eigenlijk veel slimmer om die op het land te brengen en dat je de stro zo veel mogelijk oogst. En daar krijg je trouwens ook carbon credits op.

00:22:43 Marijke: We sluiten af. Ik ben ontzettend benieuwd, want we zitten in een joekelig bedrijf met een joekelige glimlach. En zie ik bij Kor, je beleeft echt heel veel plezier aan het ondernemen. Waar ben je het meest trots op als het gaat om dit thema?

00:22:56 Kor: Ik vind gewoon leuk in de agrarische sector. We doen van allerlei dingen wel eigenlijk. Maar dat agrarische, dat gaat je zo aan het hart. Ja, daar ligt je bloed. Het liefst loop ik gewoon in een overal bij de jongens en straks weer aardappels poten en oogsten en weer de gewassen zo gezond mogelijk krijgen. En echt mooie producten op tafel kunnen krijgen. Ja, daar doe je het eigenlijk voor. Dat is dat is je passie. En wat er wat er omheen is, dat zijn bijzaken.

00:23:20 Marijke: En dat je nu ook nog een positieve impact hebt op de bouw?

00:23:23 Kor: Dat zou heel leuk zij ja.

00:23:25 Marijke: Dank je wel beiden

00:23:26 Kor: Geen dank! Leuk!

00:23:28 Marijke: Voeten in de Aarde is een productie van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, LVVN. En uitgevoerd door Havas Lemz en Microphone Media. Wil je meer weten over de automatische winddoeken of andere innovaties in de landbouw? Ga dan naar groeiennaarmorgen.nl