Podcast Voeten in de Aarde #8: Milieuvriendelijke kippenstal

00:00:02
Marijke: Dit is Voeten in de aarde. Een podcast waarin ik, Marijke Roskam, boerderij en land afreis om met agrariërs in gesprek te gaan over innovaties in de landbouw. Innovaties die kunnen zorgen voor een financieel gezond en robuust voedselsysteem in Nederland. Voor deze aflevering rijd ik naar Bladel, een gemeente die in Noord-Brabant ligt en tot de Acht Zaligheden behoort. Vandaag leer ik meer over innovatie in de pluimveehouderij en ik mag op bezoek bij de milieuvriendelijkste kippenstal. En die is van John Duis. Duis Scharrelfarm is een modern één ster scharrelkip bedrijf voor de productie van consumptie-eieren. Zijn stal blinkt uit in veel innovaties die zowel voor het welzijn van de kippen als voor de omgeving ten goede komen. De weg naar innovatie was een lange reis, maar John is inmiddels ontzettend trots.

00:00:56
John: Op het moment dat alles klaar is en dan worden de eerste kippen ingezet... Ja, dat is wel een momentje, Dat is wel een feestje. Echt wel.

00:01:03
Marijke: En die stalinnovatie kwam in samenwerking met diverse partners tot stand. En het lijkt me interessant om met één van hen in gesprek te gaan. Dus Rob van Eijck, fondsmanager van het Investeringsfonds Duurzame Landbouw van het Nationaal Groenfonds, komt ook vandaag langs. Het fonds helpt diverse agrariërs in het verwezenlijken van hun innovatieve dromen.

00:01:22
Rob: En wij kunnen vanuit onze fondsen wel haast iedere keer wel inzetten met financiering die risicovoller qua aard is.

00:01:29
Marijke: En voor we met z'n drieën in gesprek gaan, ben ik benieuwd naar de eierautomaat die buiten de stal staat. Dagverse eieren die ook dagelijks door mensen uit de buurt worden gekocht. Ik wil meer horen over deze automaat en over de verdere bedrijfsvoering van Duis Scharrelfarm die na de innovaties aanzienlijk is veranderd. En John, niet alleen ik weet jouw bedrijf te vinden, maar per dag komen er een heleboel mensen voor. Wat? Waar kijken we op uit?

00:01:59
John: Ja, verse eieren, verse scharreleieren. Dus we hebben hier een automaat en ja, daar kopen de mensen, gewoon de burgers,hier uit de regio enzo en mensen die hier op vakantie komen in de regio, die kopen hier een verse eieren.

00:02:11
Marijke: Ja, en dat mensen niet denken dat dat één vakje is waar je een muntje in kunt doen, maar hoeveel liggen hier wel niet in?

00:02:18
John: Ja, ik heb hier ongeveer, ik denk, ongeveer duizend eieren.

00:02:26
Marijke: 57, 10 eieren.

00:02:29
John: € 2. Ja, het is eigenlijk geen geld. We hebben hier eigenlijk de duurzaamste scharrelkippenstal van Nederland. Ja, we hebben hier eigenlijk geprobeerd om zoveel mogelijk innovaties toe te passen voor dierenwelzijn en milieu.

00:02:41
Marijke: Zoveel mogelijk zijn die dan op een hand te tellen of gaat dat veel verder?

00:02:45
John: We hebben het echt wel heel uitgebreid aangepakt. We hebben dus het één ster concept voor de dierenbescherming, dus dat de dieren meer ruimte krijgen. En daarbij hebben we ook dus heel veel zonnepanelen liggen. We hebben energieopslag, we hebben echt van alles. Gelukkig zeggen onze buren laatst nog: hebben jullie eigenlijk nog wel kippen? Want ik ruik niks en ik hoor niks. En ja, nou ja, we hebben inderdaad gewoon kippen en onze omgeving heeft geen last van ons en dat is natuurlijk wel een grote plus. Door het 1-ster-concept krijgen de dieren dus meer ruimte. Ze gaan dus eigenlijk in de overdekte uitloop, kunnen meer hun natuurlijke gedrag laten zien. Daarbij is het natuurlijk wel, ze blijven wel binnen in de stal, ze gaan niet echt het weiland in en het voordeel daarvan is dus dat ook alle kippenkeutels binnen blijven. En wij drogen alle kippenmest en dat levert ons ook geld op, dus wij hebben geen mestprobleem. Dus alle kippenmest gaat gedroogd en emissieloos of emissie-arm of erg emissie-arm verlaat het ons bedrijf.

00:03:46
Marijke: En dat wordt al eigenlijk heel vroeg in het proces gedroogd.

00:03:49
John: Ja, dat gebeurt in de stal al, dat het droogproces start. Maar we hebben ook nog een nadroogproces en dat nadroogproces zorgt ervoor dat het eigenlijk ook gewoon bewaard kuan blijven.

00:03:59
Marijke: We gaan gewoon naar binnen, maar niet bij de kippen. Ik zit goed in de veren, maar je hebt ook geen jas aan dus willen we naar binnen.

00:04:05
John: Ja, prima.

00:04:08
Marijke: Kijk, dit is toch wel een bijzonder uitzicht. Wat zien we?

00:04:11
John: Ja, we kijken hier naar onze dames. Hele mooie kippen, als je het mij vraagt.

00:04:15
Marijke: Wat maakt jou nou zo trots als je door dit raam kijkt?

00:04:19
John: De jaren van nadenken over welke acties die we moesten nemen met onze plannen en uiteindelijk dat we het eigenlijk zo gemaakt hebben zoals we het ook echt wilden. Ja, wat ik ook heel erg leuk vind. Goed, we hadden hier. We hebben hier dus een bezoekersruimte gecreëerd aan de voorzijde van onze stal en daar ontvangen we via de stalinrichting en dat ontvangen we eigenlijk mensen over de hele wereld hier en hier echt gewoon met open mond staan te kijken hoe wij hier in Nederland op een duurzame manier kippen houden.

00:04:45
Marijke: En in deze bezoekersruimte gaan John, Rob en ik verder in gesprek over innovaties en wat er allemaal bij komt kijken om ze ook succesvol uit te voeren.

00:04:59
Marijke: Van harte welkom, Rob. Jij werkt bij het Nationaal Groenfonds en voor we horen wat dat fonds inhoudt, je bent niet voor het eerst op een erf te vinden.

00:05:07
Rob: Dat klopt. Ik ben regelmatig op het erf en op dit erf, het erf van John en Odette ben ik nu drie jaar geleden, ruim drie jaar geleden voor het eerst bij de totstandkoming van de plannen.

00:05:20
Marijke: Ja, want toen jij, John, je aan het plannen smeden was, toen kwam je ook op het pad van het Groenfonds. Kun je vertellen wat dat Groenfonds voor jullie heeft betekend?

00:05:30
John: Nouja, dat was wel even een duwtje in de goede richting. Het innovatieve karakter van onze investering is vrij hoog. Daardoor zijn ook de kosten wat hoger en ondanks dat we wel een goed rendement hadden op onze investering. We kwamen eigenlijk gewoon zekerheden tekort. Ik heb gewoon een intensief bedrijf eigenlijk. Dus ik heb geen hectares landbouwgrond.

00:05:54
Marijke: Ja, een soort garantie?

00:05:56
John: Ja. Garantie. Ja. Goed. De bank? Die wil toch zeker weten dat ze hun geld op termijn terug gaan krijgen?

00:06:01
Marijke: Ja, en wij willen in Nederland zeker weten dat we met elkaar innovatief en duurzaam en en bestendig aan de slag gaan. En dan komt dat groenfonds om de hoek kijken. Hoe leg jij op feestjes en verjaardagen uit op wat dat is?

00:06:15
Rob: Wij zijn als groenfonds, zijn financier en fondsmanager, dus we beheren fondsen die we met bepaalde voorwaarden condities in kunnen zetten in toch wel het verbeteren van duurzaamheid, duurzame landbouw, landbouw, voedsel praktijken. We doen dat onder andere in opdracht van het ministerie van van LVN, maar ook van andere partijen. Ik leg het meestal uit dat we de financieringskloof dichten als financier. De kloof tussen wat de markt en de reguliere banken bereid zijn te financieren, maar wat er nodig is bij de vernieuwende ondernemers. En dan heb je het over dat stukje van zekerheden. Want wat John net aangaf: bij banken vertaalt dat vaak naar bancair aansprakelijk vermogen of risicokapitaal. En wij kunnen vanuit onze fondsen welhaast iedere keer wel inzetten met financiering die risicovoller qua aard is.

00:07:06
Marijke: En John, hoe vertel jij op een feestje... Nou, heel kort door de bocht welke innovaties jullie hebben doorgevoerd.

00:07:12
John: Ja, kort door de bocht is eigenlijk het meest lastige. Ik kan het wel uitleggen. Wij hebben dus ontzettend veel innovaties gedaan en dat is eigenlijk ja.. Onze oude stallen hebben we gesloopt. We hebben dus een nieuwe grote stap teruggezet met hetzelfde aantal dieren en dus we hebben de één ster dus voor de dierenbescherming, dat is dat de kippen meer ruimte krijgen. Dat ze dus die overdekte uitloop in kunnen, maar ook door de warmtewisselaars met de fijnstofreductie. En daardoor hebben we eigenlijk een bizar bijkomend voordeel is dat we veel minder geur en veel minder ammoniakuitstoot hebben. Officieel niet, maar dat is wel zo. En het drogen van kippenmest na het drogen van kippenmest in combinatie met de warmtewisselaars en een droogsysteem wat voor ons als een opbrengsten post zorgt voor de kippenmest. Dus ja, dat hebben we ook nodig om onze investering daarop terug te verdienen. Maar het is wel een heel goede manier. Er is geen geuroverlast, geen geluidsoverlast, geen stankoverlast.

00:08:19
Marijke: Het wordt met een enorm tempo al gedroogd, he.

00:08:21
John: Ja, het gaat heel snel en omdat het zo snel gaat, is de overlast ook eigenlijk verwaarloosbaar. En even kijken.. We hebben unieke verlichting in onze stallen zitten. Wij waren een van de eerste stallen in Europa waar deze verlichting is toegepast.

00:08:38
Marijke: Heeft dat te maken met die gevoeligheid voor licht en dag en nacht?

00:08:42
John: Je kunt de dieren, die worden er gewoon rustig van en je kunt het een beetje sturen. Je kunt bijvoorbeeld 's middags, als de kippen wat meer energie hebben, kun je ze eigenlijk zeggen van: Oké, jullie moeten wel aardig zijn voor elkaar, dus we...

00:08:57
Marijke: Niet te hysterisch.

00:08:58
John: We dimmen het licht een heel klein beetje, maar dat is, dat is gewoon ja, gewoon een heel natuurlijk proces. En we zien eigenlijk gewoon dat de kippen er heel goed, heel goed op doen.

00:09:13
Marijke: Waar voldoet een succesvolle aanvraag aan?

00:09:16
Rob: Allereerst voldoet een succesvolle aanvraag aan een goed verhaal van de ondernemer.

00:09:20
Marijke: En dat is waarom je ook aan de keukentafel belandt.

00:09:23
Rob: Onder andere door de gesprekken die wij dan voeren met de ondernemers. Dus dat begint allereerst met die overtuiging en vervolgens met inderdaad een financiële onderbouwing. Een businesscase die op de merites wordt beoordeeld en wel als voldoende bestendig wordt beoordeeld. En dat mag risicovol zijn. Dus met een aanloopje naar wat verliesgevend is, bijvoorbeeld bij flinke investeringen, waarbij we ook rekening houden met factoren van buiten dat een prognose waarschijnlijk toch niet helemaal uit gaat komen en dan toch bereid zijn om te financieren en meer risico kunnen nemen dan een traditionele financier.

00:09:55
Marijke: Ja en John, hoe hebben jullie dat gesprek ervaren? Kun je dat nog een beetje voor de geest halen?

00:09:59
John: We hadden wel een heel goed gesprek en ik vond het ook wel wel fijn dat het uiteindelijk van de Rabobank uitging dat ze mee gingen denken van: Ja, hoe kunnen we het voor elkaar krijgen dat dit een succes gaat worden?

00:10:10
Marijke: En die houding is natuurlijk al heel vertrouwenwekkend met elkaar.

00:10:14
John: We zaten eerst bij een andere bank en die andere bank had zoiets van: dien het maar in. We kijken wel wat de computer zegt. Even kort door de bocht gezegd.

00:10:22
Marijke: Als we dan kijken naar hoe jullie die plannen hebben ingediend, wat rendeert er dan? Waar zaten de risico's? Kun je daar iets over vertellen?

00:10:31
John: Nou, de risico's zitten dan eigenlijk vooral in de markt. Goed, we weten dan eigenlijk door de hogere innovatieraad. Eigenlijk stijgt in eerste instantie je kostprijs een stuk. Dan moet je eigenlijk het of uit de markt weten te halen of je moet het op andere manieren kunnen invullen. Ik probeer eigenlijk te kijken of innovaties elkaar kunnen versterken.

00:10:57
Marijke: Zo heb je een voorbeeld.

00:10:58
John: Nou, wij werken dus met warmtewisselaars. En die warmtewisselaars die zorgen voor dat ons klimaat... die zorgen voor fijnstofreductie, maar die zorgen ook dat het klimaat gewoon in de stallen gewoon optimaal is. En doordat het optimaal is. Dat is goed voor het milieu, dus goed voor de dieren. Een klein nadeeltje is eigenlijk dat we wel wat meer stroom verbruiken. Maar goed, we hebben onze daken vol liggen met mijn zonnepanelen. We hebben inmiddels ook accu's voor energieopslag, dus daarmee kunnen we eigenlijk dat alweer een stukje tackelen.

00:11:28
Marijke: Ja, en eigenlijk hoor ik ook dat het een volledig plan is. Dat het niet één innovatie is die je dan indient, maar dat je kijkt naar een pakket van hoe kan alles zo goed mogelijk elkaar helpen zeg maar.

00:11:39
John: Ja, we hebben dat wel met de energieopslag. Dat is eigenlijk een hele fase na de bouw geweest, dus daar zijn we wat later ingesprongen. Dat was in eerste instantie nog niet echt onderdeel van het plan, maar ja, dat paste er wel precies in, dus dat hebben ze later ook wel bijgevoegd.

00:11:56
Marijke: Ja Rob, weten ondernemers jullie altijd goed te vinden of is er nog wat koudwatervrees?

00:12:02
Rob: Ze weten ons steeds beter te vinden. We promoten ook wat we kunnen. Dat doen we veelal rechtstreeks richting de ondernemers, maar ook indirect richting de banken. Zoals John bij ons is gekomen, op aangeven van de betrokken bank. Dus daar hebben we ook een stevige lobby. En gelukkig worden we steeds meer gevonden.

00:12:21
Marijke: John, jij knikt erbij. Je hebt ontzettend bijgeleerd, denk ik, over al die paden die richting innovatie leiden.

00:12:28
John: Ja, het is een hele leerzame, leerzame les. Ja. Ja.

00:12:32
Marijke: Soms ook gewoon hartstikke frustrerend. Als ondernemer moeten we ook eerlijk in zijn.

00:12:36
John: Wat ik eigenlijk wel als heel vervelend en wat stressvol ervaren hebt, is bijvoorbeeld het traject van vergunningverlening. En dat duurt zo lang en er wordt tot zover achter de komma... En het is zo'n juridisch gedoe eigenlijk, voor ons als leek. En ja, goed, het is ook zo moeilijk, dus je moet overal adviseurs voor inschakelen. Op zich niet erg als je op een gegeven moment, ja het het einde maar ziet.

00:13:02
Marijke: Als je perspectief hebt, dat dat ook ergens....

00:13:04
John: Toe leidt. Ja en uiteindelijk is het allemaal wel gelukt, maar de weg was wel erg lang.

00:13:09
Marijke: Wat heb je daarvan geleerd en wat kan er ook wellicht nog beter dan.

00:13:13
John: Vooral goede mensen om je heen verzamelen. Maar dat weet je eigenlijk pas als het resultaat bereikt is.

00:13:20
Marijke: Ja.

00:13:20
John: Ja, het is een ongrijpbaar iets. Kijk, als je met het bouwproces bezig bent en je komt handen tekort, dan regel je handen erbij. Als je bij wijze van spreken geld tekort zou komen, dan kan je proberen om daar een oplossing voor te vinden. Zit je in een vergunningstraject en er is een probleem, dan kun je daar niks mee, want dan moet je dat aan andere mensen overlaten.

00:13:42
Marijke: Ik probeer de gedachten van Rob te lezen, want jij knikt erbij. Herken je deze verhalen? En hoe kan dat nog beter worden ingericht?

00:13:49
Rob: Ik herken die verhalen zeker, omdat veel van onze klanten als ondernemer en in hun plannen afhankelijk zijn van de vergunningverlener. Direct hebben wij daar ook geen rol in als als financier.

00:14:02
Marijke: Nee, maar het is dus wel goed om je bewust te zijn. Ook als je de kosten op neemt. Dat dit hele plaatje er wel bij hoort met je adviseurs.

00:14:10
Rob: Ja, en in het uitwerken van de plannen qua tijd en of qua doorlooptijd dat je daar wel heel goed rekening mee houdt.

00:14:17
Marijke: Dat dat ook uren kost en menskracht. Rob, hoe helpen jullie om ondernemers een zo goed mogelijk plan ook te laten inrichten?

00:14:25
Rob: Nou, wij staan ze met raad en daad bij voor wat betreft informatievoorziening over de verschillende fondsen die wij beheren. We geven ze tips en trucs over wat wel zou kunnen werken, wat niet zou kunnen werken. Maar het is vervolgens wel aan de ondernemer en eventueel diens adviseur om het plan te schrijven, te redigeren en en voor te leggen.

00:14:47
Marijke: Maar zoals we zoveel jaren geleden nog wel eens hoorden van ondernemers, nu bij een regeling: het is een black box en fingers crossed is dit toch een heel andere, veel meer menselijke benadering met elkaar.

00:14:59
Rob: Wij vinden van wel.

00:15:00
Marijke: John, ben je uit geïnnoveerd? En ik stel de vraag, een beetje blond natuurlijk, want ik denk het niet... Jou nu een paar uren kennende.

00:15:08
John: Ja, innoveren blijf je doen, denk ik. Ja goed, kijk met deze stal is het nu wel klaar en het zal best zijn dat er na verloop van tijd misschien nog wel hele kleine dingetjes bij komen of proberen nog wat te verbeteren. Al heb ik nou niet meteen inzichtelijk wat het dan zou zijn. Maar ja goed, het zou bijvoorbeeld. Een volgende fase zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat we bijvoorbeeld het eieren inpakken en sorteren. Dat is nu nog gewoon goed voor elkaar. Maar dat we daar nog verder op innoveren en verder op automatiseren. Al zijn we er al al best wel ver mee. Maar er zijn nog verbeteringen mogelijk. Ja, onze kinderen die hebben interesse in het ondernemerschap. En als we nu dan de zaak eigenlijk al een beetje kunnen opsplitsen, dan geven we ook weer kansen aan aan de volgende generatie.

00:15:59
Marijke: Ook uit de andere podcast bleek dat wel van goh, dat je plannen A, B en misschien wel C hebt als ondernemer. Dat je verder kijkt dan alleen die smalle scope van wat je altijd deed.

00:16:12
John: Ja, ik ben wel iemand van risicospreiding en dat vind ik ook leuk. En dan houd je je wereld ook wat groter en maak je je wereld groter. Ja goed, je kunt ook kruisbestuiving hebben. Dat je zegt van dat het juist door die risico's of door vooroordelen het een of het ander, ja dat is ja kan zo niet snel een voorbeeld noemen. Maar ja, onbewust gebeuren die dingen gewoon.

00:16:39
Marijke: Ja, dat je in ieder geval niet één kip met gouden eieren hebt, maar meerdere kippen met gouden eieren. En een goede les tot slot: Ondernemers die luisteren en denken ja, zal ik wel, zal ik niet. Wat is een eerste stap die we sowieso altijd kunnen zetten?

00:16:53
Rob: Bellen. Contact opnemen met ons. En kijk, het begint met het maken van een goed plan. En dat begint bij de ondernemer, bij de ondernemers aan tafel, thuis. En de tip die ik het vaakste geef als klanten of als ondernemers bellen, dan gaat het over de integraliteit, de integrale aanpak van een plan. En we hoorden John net ook al zeggen met betrekking tot de innovaties die elkaar versterken. Dus de vraag is altijd van: goh, beste ondernemer, ik hoor jullie plan en dat de investeringen over die en die techniek gaan of over die en die nieuwe manier van werken. Maar wat als je nu daar een onderdeel uit streept? Wat blijft er dan overeind van broeikasgas-emissie en stikstofreductie of verbetering dierenwelzijn? En als het antwoord dan is: "Nou niet heel veel, want dat hangt echt samen met die ene enkele maatregel of die ene enkele investering." Dan is vaak het hele plan om te kunnen kwalificeren als integraal naar structureel verduurzamen. Dus daar gaan vaak de eerste verkennende gesprekken over.

00:17:58
Marijke: En volgens mij neem je tijd... want vanaf 2017 is dat traject hier gestart. en in 2022 een mooie groene strik eromheen. Maar als ik het zo hoor qua doorlooptijd, waar waar moeten ondernemers dan aan denken? Ik zou het heel cru kunnen vragen zeggen: ik dien een plan in en wanneer komt het op mijn rekening? Maar dat is erg kort door de bocht.

00:18:18
Rob: Misschien kort door de bocht, maar wel een terechte vraag, want die krijg ik ook regelmatig en het hangt echt af van wanneer de ondernemer ons inschakelt. En soms is dat echt aan de beginfase van het ontwikkelen van zo'n nieuw plan, zo'n zo'n nieuwe bedrijfsvoering. En dan kan vanaf het eerste contact tot feitelijk uitzoeken van de lening kan er zomaar twee jaar tussen zitten. Maar soms komt men aan het einde. Hier waren we redelijk pas aan het einde betrokken, want we hebben eind 2021 contact gekregen met elkaar en begin 2022 gefinancierd, dus daar heeft maar enkele maanden tussen gezeten.

00:18:50
Marijke: Ja, dus dat is even goed om te weten. Dat kan verschillen in periode .Ja ja, paar zekerheden: er is al overal goede koffie, er zijn eieren, bloemen. Ik denk dat jij de hele santenkraam van BV Nederland wel tegenkomt als ik al die verschillende bedrijven zie. Mooi werk volgens mij. Absoluut! Dank je wel!

00:19:09
Marijke: Podcast Voeten in de Aarde is een productie van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, LVVN en uitgevoerd door Havas Lems en Microphone Media. Wil je meer weten over stalinnovaties en andere ontwikkelingen in de landbouw? Ga dan naar: groeiennaarmorgen.nl.