Hoewel de cranberry oorspronkelijk (rond 1880) via Terschelling voet aan Nederlandse wal zette, tref je de teelt inmiddels ook op Texel aan. Dat komt door Jan en Jantina Buijs, die zo’n tien jaar geleden werden geïnspireerd door een onderzoek naar de kansen voor biologische cranberryteelt.
Kansen en moeilijkheden
Want die kansen waren en zijn er, legt Jan Buijs uit: “Er is in Nederland veel vraag naar cranberry’s. Het wordt verwerkt in ruim zeshonderd verschillende producten, terwijl er maximaal tien mensen serieus bezig zijn met bedrijfsmatige teelt. De rest van de behoefte wordt uit de Verenigde Staten en Canada geïmporteerd. Waar de bes ook oorspronkelijk vandaan komt.”
Op dat moment bestieren Jan en Jantina hun eigen adviesbureau. Als landbouwadviseur wist Jan deels waar hij aan begon, maar het blijkt toch een moeilijke start. “Het is geen ‘traditioneel’ landbouwgewas en vooral op ‘rijke’ landbouwgronden laten de cranberry’s zich makkelijk wegdrukken. Ze hebben armere en vooral ook zure bodem en veel vocht nodig om te groeien. En dan is daar nog hoé ze groeien, namelijk heel erg traag en erg gevoelig voor onkruid. Het was zeker flink puzzelen in het begin,” besluit Buijs. Maar IslandBerry is een feit.
Let’s go vertical
Na jaren (onder)zoeken, proberen de omstandigheden te beïnvloeden en veel geleerd te hebben over de teelt en de bessen, is er een innovatie die Buijs’ aandacht trekt: vertical farming. Oftewel: je kunt ook de hoogte in. “Dit houdt in dat uitlopers van de planten gaan hangen langs de stellingen, waardoor aan beide zijden van een stelling een verticale groeiwand ontstaat waaraan de cranberrybessen zich ontwikkelen. De stellingen staan in een klimaatkas om de vaak harde wind op Texel te breken. De watervoorzieningen van de planten gebeurt geautomatiseerd door druppelslangen,” legt Buijs uit. Ze zetten het in 2019 op en hebben deze zomer de eerste cranberry’s geoogst. “De oogst was zeker hoopgevend,” vertelt Buijs, “dat zagen we deels al aankomen, wat ons heeft doen besluiten afgelopen voorjaar al extra bakken te plaatsen onder de eerste serie bakken.” De hoogte in dus. “Ja, we staan letterlijk op kratten om de bessen er af te ritsen die dan in netten worden opgevangen. Een aardige klus, maar zeer bevredigend.”
De oogst wordt omgezet in lokale producten. “Het merendeel wordt door en op Landgoed De Bonte Belevenis omgezet tot bijvoorbeeld likeur, bier, noga, thee en enkele andere producten. De rest wordt elders op Texel afgezet,” legt Buijs uit. Alle bessen blijven dus op Texel, wat het een uniek lokaal product en proces maakt.
Duurzaam ondernemen
In zowel de moeizame eerste jaren, als de laatste jaren, waarin de vlucht naar boven werd gezocht, stond duurzame teelt centraal bij de cranberrykwekers. “We hebben nooit gebruik willen maken van chemische middelen en bijvoorbeeld kunstmest,” is Buijs stellig. “Daarnaast hanteren we een aantal kringloopdoelen voor onszelf. Zo gebruiken we snoeiafval als stekjes voor nieuwe planten en gebruiken we een beetje lokale mest en maaisel om zelf compost van te maken. En de bewatering bestaat uit opgevangen regenwater en een op onze eigen zonne-energie draaiende waterpomp.
Twee duurzame ondernemers, met een traditioneel product, een lokale keten, innovatieve methoden gericht op zowel product (stellingteelt) als proces (watersysteem) en dat alles in de paradijselijke omgeving van Waddeneiland Texel. Het is heel moeilijk niet op slag verliefd te worden op dit geschetste plaatje. Gevraagd naar de toekomst, blijken Jantina en Jan dan ook meer gericht op verdieping dan in verbreding: “We hebben nu zo’n 300 meter stellingen staan. Dat mag best meer worden, maar groeien is geen doel op zich. Liever draag ik dit concept uit, deel ik kennis en maak ik, wellicht, andere ondernemers warm voor dit idee. En kan ik hen zelfs begeleiden.” Zo blijkt maar: een adviseur blijft een adviseur. Daar verandert een groeiende cranberryfarm niks aan.
Publicatiedatum op deze site: 4 november 2020
Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.