Zeewier brengt Noordzee tot leven

Zeewier brengt Noordzee tot leven

Koen van Swam van de Stichting Noordzeeboerderij laat in deze reportage zien hoe het groeien van zeewier samen gaat met natuurontwikkeling, een uitgangspunt van kringlooplandbouw. Dit is een van de inzendingen van het digitale loket Doe mee met de omslag naar kringlooplandbouw.

Een grote, grijze watermassa. Meer lijkt er niet te vinden, zo’n 12 kilometer voor de kust van Scheveningen. Op ongeveer een halfuur varen vanaf het vaste land. Leven is hier schijnbaar onmogelijk, maar niets is minder waar. Een paar meter onder water brengt een zeewierboerderij de Noordzee tot bloei. Een mooie vorm van kringlooplandbouw.

'Een blad zeewier barst van het leven', zegt Koen van Swam van de Stichting Noordzeeboerderij. Een constructie van touwen met groeiend zeewier, aan een drijflijn met boeien, hangt zo’n vijf tot zeven meter onder het wateroppervlak. Want zeewier heeft voldoende licht nodig om goed te kunnen groeien. De lijnen met zeewier gaan heen en weer door de stroming van het water.

Kraamkamer

Zeewier is een heel veelzijdig gewas. Het kan dienen als voedsel voor mensen, dieren en andere planten. En je hebt geen land, zoet water of mest nodig om het te kweken. Het groeien van zeewier gaat samen met natuurontwikkeling, het uitgangspunt van kringlooplandbouw. Koen: 'Een zeewierboerderij trekt leven aan. Zo hopen we dat rond de ankers op de zeebodem een soort rif ontstaat als kraamkamer voor jonge vissen, zoals de horsmakreel, en voor kreeften en krabbenlarfjes.'

De Noordzeeboerderij is alleen afgeschermd met boeien. De stichting wil geen hek bouwen, ook niet nadat een schip over de boerderij is gevaren. Wel is de boerderij te zien op kaarten en op de radar. 'We kiezen voor een natuurinclusief concept, met een rol voor visserij en een plek voor natuur. We kweken ons suikerwier in het najaar als de temperatuur van het zeewater onder de 15 graden zakt. Hiervoor gaan we meestal met een klein schip van een lokale partner de zee op.'

Koen van Swam
Beeld: ©Koen van Swam

Groeiseizoen

In de eerste drie maanden van het groeiseizoen, in de winter, groeit het Noordzeewier min of meer vanzelf. In het voorjaar volgen maandelijkse inspecties, soms met duikers. 'Het moet dan wel rustig weer zijn, want veiligheid staat voorop. In mei/juni kunnen we oogsten. Als het zeewier goed groeit, wordt een plant maximaal twee meter lang. Door de sterke stroming in de Noordzee zijn de planten vrij dik. Het is miraculeus om zo ver op zee een touw omhoog te trekken waaraan zeewier groeit.'

Eenmaal aan land, wassen de Noordzeeboeren het geoogste zeewier. Ook onderzoeken ze de planten op de aanwezigheid van metalen zoals jodium en arseen en op eiwitten en suikers. 'Het Noordzeewier is kwalitatief goed genoeg om producten van te maken. Zeewier heeft een ziltige, notige smaak. Ik heb er zelf weleens pesto van gemaakt, erg lekker.'

Oogst noordzee boerderij
Beeld: ©Koen van Swam
Inspectie van de oogst zeewier

Koen en zijn collega’s besteden 50% van hun tijd aan onderzoeksprojecten, bijvoorbeeld naar zeewier als voer voor melkvee.

Vermindering methaanuitstoot

Achter de Noordzeeboerderij, die sinds 2014 bestaat, schuilt een platform van tientallen leden. Van  bedrijven en multinationals tot natuurorganisaties. Koen en zijn collega’s besteden 50% van hun tijd aan onderzoeksprojecten, bijvoorbeeld naar zeewier als voer voor melkvee. Een goed aanknopingspunt voor een natuurlijke kringloop. 'Als koeien 50-70 gram zeewier per dag zouden eten kan dit de methaanuitstoot met 20-40% beperken. Dit zou dus een bijdrage kunnen leveren aan het tegengaan van klimaatverandering', zegt Koen.

De drijvende proefboerderij van 600 hectare, het zogenoemde ‘North Sea Innovation Lab’, bestaat uit zes delen. Er is bijvoorbeeld ook een pilot met drijvende zonnepanelen. 'We zijn niet commercieel, maar werken aan onderzoek, kennis en verdienmodellen. Samen met andere pioniers. We richten ons op vernieuwende boeren, die op zoek zijn naar ruimte en productietechnieken en die een afzetmarkt nodig hebben. Het doel is om Nederland niet de grootste maar wel de beste zeewierproducent te maken.'

'Het doel is om Nederland niet de grootste, maar wel de beste zeewierproducent te maken.'

Samen met zeewind

De Noordzeeboerderij zoekt naar een veilige samenwerking onder andere met windenergie op zee. 'Onze visie is een gemengd bedrijf waarin energie, voedsel en natuur samenkomen. Een soort akkers binnen windparken. Ik hoop dat in 2030 een kwart van de ruimte van zeewindparken beschikbaar is voor multifunctionele doeleinden. Dit legt minder beslag op de omgeving en biedt dus meer ruimte voor visserij.'

In 2021 is het volgens Koen mogelijk om te starten met de commerciële productie van zeewieren in de Noordzee. 'Zeewier is voor veel consumenten nieuw. Om ervoor te zorgen dat het gemeengoed in ons dieet kan worden - als de productie ook toereikender is - is het nodig om het brede publiek te laten kennismaken met zeewier als voedselproduct. Dit kan bijvoorbeeld via publiekscampagnes.'

De markt voor zeewier omvat nu zo’n 10.000 soorten, waarvan 15 tot 20 voor commerciële doelen worden geteeld. 'Tot nu toe komt 1% van de wereldomzet uit Europa, vooral geplukt uit de natuur. Wereldwijd is China de grootste zeewierproducent. Maar er is veel vraag naar Europees zeewier vanwege de veiligheid en kwaliteit ervan. Zeewier is niet alleen voedsel. Het kan ook dienen als smaakmaker voor sauzen en soepen en als stabilisator voor tandpasta, vla of roomijs.'

Publicatiedatum op deze site: 30 september 2019

Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.