Podcast Voeten in de Aarde #9: Precisielandbouw met drones

00:00:01 Marijke: Dit is Voeten in de aarde. Een podcast waarin ik, Marijke Roskam, boerderij en land afreis om met agrariërs in gesprek te gaan over innovaties in de land- en tuinbouw. Innovaties die kunnen zorgen voor een financieel gezond en robuust voedselsysteem in Nederland. Voor deze aflevering ga ik opnieuw richting het Hoge Noorden. Naar Musselkanaal om precies te zijn en daar wacht Lex Polderdijk mij op. Hij runt een agrarisch dronebedrijf en werkt sinds 2016 als drone-operator. Hij laat mij een sterk staaltje van een dronetoepassing zien en het effect daarvan is indrukwekkend.

00:00:35 Lex: Ik krijg vaak de vraag van: "Goh, moet ik dan zelf een drone aanschaffen?" Ja, het kan natuurlijk ook gewoon in loonwerk of in een project of in een onderzoek. Het doel is niet meteen om het hele roer om te gooien. Het kan zeker in kleine stappen.

00:00:47 Marijke: Het verduurzamen van de agrarische sector kan in een supersnel tempo gaan als ik Lex beluister. Als drone-operator bezoekt hij regelmatig allerlei agrariërs die drone technieken willen toepassen om bijvoorbeeld de opbrengsten te verhogen, kosten te verlagen en kwaliteit van de gewassen te verbeteren. Het ministerie van Landbouw helpt ook een handje mee om de inzet van drones te versnellen. Ik praat met beleidsmedewerker Jessica Thio over welke mogelijkheden het ministerie biedt om agrariërs bij te staan. Dit gaat van kennis tot aan middelen.

00:01:17 Jessica: De regeling is bedoeld voor alle boeren die meer willen weten over duurzame landbouw. En het doel is om bestaande kennis ook over innovaties versneld naar het boerenerf te krijgen.

00:01:27 Marijke: Voordat ik met deze expert aan tafel ga, praat ik verder met Lex over de drones. Ik ben gefascineerd door de mogelijkheden die er zijn en ik duik met hem verder in op dit onderwerp.

00:01:42 Geluid van de drone.

00:01:57 Marijke: Wij staan naast jouw drone. Kun jij beschrijven wat hier staat, want het is niet een klein dingetje.

00:02:04 Lex: Nee, wat je hier ziet is een drone. Je kunt er ook mee spuiten. En ja, deze drone komt uit Azië. Deze drone is enorm hard in opkomst en begint nu ook over te waaien naar Nederland. Het grote voordeel daarvan is dat we toepassingen kunnen doen wanneer je niet met de trekker kan. En dat geeft je gewoon allerlei mogelijkheden voor allerlei nieuwe toepassingen.

00:02:24 Marijke: Het leek toch wel alsof er een soort kleine helikopter zandverstuivingen ontstond, haast zand in je baard. Het is wel echt een unit.

00:02:32 Lex: Uhm ja, leeg weegt die vijftig kilogram, vol beladen weegt die honderd kilo, dus hij neemt ook ongeveer vijftig kilo aan capaciteit mee. Dat kan zijn zaaizaad of vloeistoffen.

00:02:41 Marijke: En als we dan even kijken waar we staan. Want als je de drone op zou laten stijgen en je gaat aardig wat meters de lucht in, dan zouden wij kunnen zien waar jij bent opgegroeid. Vertel eens? En wat brengt je nou bij dit apparaat?

00:02:53 Lex: Ja dus hè, we zijn hier bij mijn land van mijn buurman, om maar zo te zeggen. Dus dat land grenst tegen onze boerderij aan waar ik opgegroeid ben. En ja, ik heb ooit Bedrijfskunde en Sociologie gedaan, daar ben ik heel veel met data aan de slag geweest en op een moment zag ik iemand met drones bezig. Ik dacht: dit is ook wat voor mij.

00:03:11 Marijke: Je bent een boerenzoon.

00:03:12 Lex: Ja, zeker. Klopt. En wat ik merkte is ... er is heel veel variatie op percelen en dus plekken waren gewoon veel meer van het land komt, plekken waar veel minder af komt. Tegelijkertijd hebben we in de landbouw de neiging om elke vierkante meter hetzelfde te doen. En het grote voordeel van de drones, of dat nou camera-drones of side drones is, is dat we maatwerk kunnen gaan bieden. Dat we elke vierkante meter iets anders kunnen gaan doen.

00:03:34 Marijke: Wat groeit hier op het land en hoe behandel je dat dan met die drone?

00:03:39 Lex: Nou, er zijn best wel veel verschillende toepassingen. Maar wat je bijvoorbeeld kunt doen is hè, wanneer je bijvoorbeeld de gerst of de tarwe nog niet geoogst is, dat we al een groenbemester zaaien. En dat is iets wat je met een trekker nooit zou kunnen doen. Maar je zaait dus terwijl de vorige gewassen nog stond. En een groot voordeel daarvan is, is dat je het seizoen lang het perceel groen houdt en dat het gewoon echt beter is voor het bodemleven.

00:04:01 Marijke: Wat groeit hier specifiek in het land? En hoe gebruikt jouw landbuurman de drone met jou?

00:04:07 Lex: Nou, op dit perceel gaat maïs komen en ook daarvoor geldt: zodra de maïs bijvoorbeeld een twee meter hoog is, kom je er niet meer met de trekker door. Maar we kunnen wel er overheen vliegen. En dan bijvoorbeeld een grasmaaier, zodat als de mais eraf gaat, er gras staat. En dat zorgt ervoor dat er dan bijvoorbeeld geen stikstof uitspoelt.

00:04:23 Marijke: Wat houdt boeren nog tegen om hiermee te werken? Want ik hoor alleen maar voordelen.

00:04:28 Lex: Nou, het is ook heel veel onbekendheid. Het is echt wel een nieuwe toepassing, in ieder geval wel in Nederland.

00:04:34 Marijke: Misschien de samenwerking ook. Je bent anders gewend aan samenwerking met loonbedrijven of op gezette tijden in het land dat je buren allemaal vechten om het goede maaimoment, bijvoorbeeld. Hoe werken jij en de agrariër samen?

00:04:49 Lex: Nou, dat is voor mij ook nog nieuw, dus het is echt een nieuwe toepassing. Uhm ja, hoe werken we samen? Ja, eigenlijk is het allemaal heel laagdrempelig, dus het is vaak een telefoontje. Een WhatsApp met een locatie en dan prijsafspraak en dan tussen dan en dan langskomen en dan gaan we aan de slag.

00:05:05 Marijke: Mooi om te horen. We gaan zo verder praten.

00:05:07 Lex: Is goed. Dank je wel.

00:05:09 Marijke: Met Lex en Jessica spreek ik binnen verder over de drones, hoe ze worden ingezet en ook over hoe de toekomst eruit ziet.

00:05:25 Marijke: Lex, jij hebt ons buiten al indrukwekkend laten zien en horen wat voor techniek jij hier toepast. Nog even voor de hele breedte. Wat voor technieken zijn er met drones en waar kunnen boeren dus veel aan hebben?

00:05:38 Lex: Nou, dat is best wel breed, maar er is in ieder geval een grote scheiding te maken tussen de cameradrones en de drones die kunnen zaaien, spuiten, sproeien en strooien. Wat we net buiten zagen. En qua cameradrones is het vaak informatie om vervolgens iets te beslissen. En de zaaidrone, ja dat is meer een vliegende trekker om maar zo te zeggen.

00:05:59 Marijke: En zijn er boeren die dan met koudwatervrees zeggen: "Ja, ik ben geen drone nerd, hier weet ik te weinig van". Of krijg je juist heel veel interesse.

00:06:09 Lex: Ik merk vooral veel interesse. Ik hoor ook heel veel van boeren dat ze zeggen: "Goh, ik heb in het buitenland een neef bijvoorbeeld. In t buitenland zijn ze al veel verder met met de grote drones."

00:06:20 Marijke En ook over die bodemgezondheid vertelde jij al iets? We hebben natuurlijk eigenlijk heel veel kennis van jarenlang verzameld als boeren over die bodem. Wat voor verhalen hoor je daar van terug? Hoe dat verrijkt wordt?

00:06:35 Lex: Nou, ik denk dat in de basis... vind ik dat er wel bodemkennis is, wel bodem kennis, maar dat is vooral heel veel op een basisniveau. Ik vind dat nog steeds onderschat wordt hoeveel variatie er is. En we zijn hier in de veenkoloniën, hier een typisch perceel met zetmeelaarde. Je ziet zomaar een factor drie verschil in opbrengst plekken met dertig ton per hectare plek met negentig ton hectare op hetzelfde perceel. Ja ja, dat als je daar even bij stilstaat hoe normaal we dat zijn gaan vinden en hoeveel we laten liggen door daar niet op in te spelen. Ja, er is een enorme kans om dat te optimaliseren.

00:07:08 Marijke: En gelukkig worden we dan ook geholpen met die kansen door het Ministerie van LVVN. En Jessica. op welke manier helpen jullie boeren in het algemeen, maar wat specifieker ook met die drones?

00:07:19 Jessica: Nou ja, binnen het Ministerie hebben we een nieuw innovatieprogramma en dat heet "Robots naar de boerenpraktijk". En in dat kader wordt er nu ook gewerkt aan een research and development programma wat specifiek is voor dronetoepassingen.

00:07:31 Marijke Ja, en dat kan in kleine stappen, leren we steeds in deze podcast. Je hoeft niet meteen je hele bedrijf om te turnen, maar je kunt kennismaken met die innovaties, met die kennis. Welke regelingen zijn er?

00:07:44 Jessica: Ja, dat kan. Ik doe het beheer van de SABE-regeling en de SABE-regeling biedt diverse mogelijkheden. Je kunt bijvoorbeeld een adviesvoucher krijgen waarmee je een op maat gemaakt advies van een onafhankelijke bedrijfsadviseur kunt krijgen. Dus als je geïnteresseerd bent in hoe drones bijvoorbeeld toepasbaar zouden kunnen zijn op jouw bedrijf, dan zou je een dergelijk adviesvoucher kunnen aanvragen en daarvoor inwisselen. In het kader van de SABE is ook een cursus ontwikkeld, precisielandbouw. Nou is het zo dat wij helaas niet meer open gaan om nieuwe cursusvouchers te vragen, maar ik weet dat er heel veel vouchers nog in omloop zijn die nog niet zijn ingewisseld. Ze zijn een jaar na afgifte geldig, dus heb je er één aangevraagd. Haal hem uit de la en gebruik hem.

00:08:27 Marijke: En is die SABE-regeling, eventjes ontvouwd zeg maar, waar bestaat ie uit?

00:08:33 Jessica: Nou ja, de SABE-regeling is bedoeld voor alle boeren die meer willen weten over duurzame landbouw en het doel is om bestaande kennis ook over innovaties versneld naar het boerenerf te krijgen. En de SABE doet dat op drie manieren. Je kunt een cursusvoucher krijgen. Daarmee kun je een cursus volgen op het gebied van natuurinclusief ondernemen, stikstof of precisielandbouw. Je kunt een adviesvoucher krijgen waarmee je onafhankelijk advies van de bedrijfsadviseur kunt krijgen over een specifiek aspect van je bedrijfsvoering.

00:09:06 Marijke: Dus ook drones, bijvoorbeeld.

00:09:07 Jessica: Dus bijvoorbeeld ook drones of zelfs een heel nieuw duurzaam bedrijfsplan. En we subsidiëren ook projecten, bijvoorbeeld praktijk leernetwerken. Dat zijn groepen boeren, meestal in een bepaalde regio, met een bepaalde kennisbehoefte die daaraan samenwerken. En de laatste variant zijn dan de demonstratiebedrijven. En dat zijn boeren die zelf al verduurzamingsstappen hebben gezet en die als inspirerend voorbeeld voor hun collega-agrariërs kunnen dienen.

00:09:43 Marijke: En als we zo even met een drone boven de sector vliegen, waar staan we dan nu? Wat voor ontwikkelingen zien jullie dan bijvoorbeeld met die drones?

00:09:51 Jessica: Ja, Lex heeft buiten al een hoop genoemd en daarnet ook. Die ontwikkelingen zien wij natuurlijk ook. Je kunt ook denken aan ganzen verjagen, weidevogel nesten lokaliseren met warmtesensoren. Een ontwikkeling die op dit moment in de EU nog niet is toegestaan en waar wel belangstelling voor is, is dus het spuiten met gewasbeschermingsmiddelen. Alhoewel wij vanuit het Ministerie, vanuit de sector, nog niet echt signalen hebben gekregen dat dat er heel veel belangstelling voor is.

00:10:19 Marijke: Ik zie iemand zijn vinger opsteken en datogen twinkelen. Dus vertel eens?

00:10:22 Lex: Ik merk echt rondom best wel heel veel interesse zelfs. Maar er is wel best wel wat scepsis omdat men bang is dat het door regelgeving tegengehouden wordt. En ja, als ik de vraag ook krijg, dan zeg ik: "Het mag niet en als het wel mag, ja dan ben je al zo vijf jaar verder". Maar er zijn wel degelijk toepassingen waar kansen liggen. Wat wel typisch Nederlands is, is dat wij gewasbeschermingsmiddelen vaak met een hele hoge dosering doen hè, met 200 liter of 300 liter water. Ter voorkoming van drift en dat is ook in Nederland extra belangrijk met alle waterwegen die we hebben. Ja, spuitdrones. Ja, als je daar met 300 liter per hectare aan de slag gaat.... Ja, dat schaalt voor geen ene meter, om het maar even plat te zeggen. Maar er zijn best wel wat innovaties, niet alleen met de spuitdrones, maar ook met drift reducerende middelen. Maar ook met ultra low dosage middelen, waar we echt praten over misschien maar twintig liter per hectare of zelfs vijf liter per hectare, ja, dat zijn best wel interessante toepassingen die heel goed samengaan met spuitdrones.

00:11:28 Marijke: Ja, het zou gerichter kunnen zijn en daar zie je wel kansen.

00:11:31 Lex: Ja, en als we die combinatie weten te maken, ja, dan kunnen we ook met spuitdrones zeggen: "Goh, we gaan niet hele percelen spuiten, maar we gaan bijvoorbeeld alleen waar de onkruiden staan, alleen op die plekken gaan we spuiten." En dan zie je dat de spuitdrones met hun flexibiliteit goed tot hun recht komen.

00:11:46 Marijke: Ja dus als we praten over de toekomst van de sector, dan zie jij daar wel degelijk kansen voor je?

00:11:51 Speaker 2: Op dit moment is er niet heel veel vraag naar spot spray, maar er is zeker wel interesse in wanneer het vooral te nat is, bijvoorbeeld. Phytophthora is een heel bekend groot voorbeeld. Ik had vorig jaar een boer aan de lijn die echt met de handen in het haar zat en zei: "Kom alsjeblieft langs" ... ik heb nee gezegd, maar de wanhoop was wel groot. En als het dan echt nat is en je ziet een hele teelt mislukken.. ja, dan vraag je je af of de regelgeving nog proportioneel is.

00:12:24 Marijke: Dat is iets om met mekaar naar te kijken. Jullie draaien niet met z'n tweeën aan die knoppen. Waar je wel aan kunt draaien is ook het toegankelijk maken voor misschien wat kleinere boeren, want dat kan een aanname zijn van: "Ja, is dit wel voor mij". Wat zeg jij dan Jessica?

00:12:39 Jessica: Wij zien vanuit het Ministerie natuurlijk ook die kansen en er gebeurt ook wel het een en ander op hè in Europa. Er zijn natuurlijk landen waar het terrein wat ontoegankelijker is die meer heuvels hebben, die ook meer rijstvelden hebben, waar zeker dit soort drones natuurlijk een meerwaarde kunnen hebben.

00:13:04 Marijke: Here to stay, dat kunnen we noteren en ook nog goed in ontwikkeling als ik het zo hoor. Wat komt er bij kijken als je gebruik wilt maken van die regeling met daaronder dus een aantal vouchers en manieren? Wat moet je dan doen?

00:13:17 Jessica: Nou, mijn eerste tip zou zijn om de website van RVO goed in de gaten te houden omdat alle openstellingen, komen op de website met alle benodigde informatie om je in te schrijven.

00:13:30 Marijke: Echt even goed te noemen. Zoek je dan op SABE- regeling of is dat inmiddels GLB voucher?

00:13:37 Jessica: Voor de vouchers geldt inderdaad dat het voorheen SABE-vouchers heette, maar sinds 2023 is het ondergebracht onder het GLB en heet het nu GLB-kennisvouchers. Dus inderdaad als je googelt op de website, google op 'GLB-kennisvouchers'. Voor de projecten geldt dat ongeveer twee drie weken voor de openstelling informatie al beschikbaar komt, ook met de juiste formulieren, dus zorg dat je op de juiste website zit en niet oude formulieren gebruikt. En dit jaar gaan wij in oktober open met adviesvouchers en per 1 juli met de de projectsubsidies. Dus als je enthousiast bent geworden en je wil demonstratie bedrijf worden, houd dan in juni de boel in de gaten en geef je op! Dit jaar is de laatste keer dat we voor de projectsubsidies open gaan. En als je je dus niet opgeeft nu, dan moet je wachten tot de nieuwe GLB.

00:14:29 Marijke: En jullie zijn op zoek naar een hele variété aan bedrijven.

00:14:34 Jessica: Ja, de SABE-regeling is is heel breed voor alle boeren, dus we willen ook, als het gaat om demonstratiebedrijven, een soort breed palet type bedrijven zodat iedereen die in bepaalde dingen interesse heeft ook een bedrijf kan vinden waar die kan gaan kijken hoe het in de praktijk werkt.

00:14:54 Marijke: Ja en dat brede palet zien zie jij ook volgens mij in je werkportefeuille wel terug. Het zijn hele verschillende type boeren die zich bij jou melden.

00:15:01 Lex: Ja en wat ik ook wel heel leuk vind is dat er door de de bottom up benadering en dan zie je ook hoeveel creativiteit er is, hoeveel originele ideeën er zijn.

00:15:10 Marijke: Heb je daar een voorbeeld van?

00:15:11 Lex: Nou, ik was bijvoorbeeld vorig jaar zowel door een spruitenteler in Groningen als in Zeeland afzonderlijk van elkaar gebeld en die wilden allebei met compost aan de gang en nou dat is voor mij, voor mij ging er echt een nieuwe wereld open.

00:15:24 Marijke: Je kijkt er nog steeds heel verbaasd bij

00:15:27 Lex: Ik vond het ... sowieso compost. Het is al een heel thema op zich, waar ik inmiddels best enthousiast over geworden ben, maar wat het interessante eraan is ... Het stukje omdenken wat ik daarin zie, is dat er heel erg focus is om die spruit in dit geval weerbaar te houden. En hoe houden we die spruit zo hoog mogelijke weerstand, waardoor je dus ook met hè, met groene middelen een toch een mooie teelt kunt hebben.

00:15:53 Marijke: Ja, en dan hoef je dus ook niet meteen een lel van een investering te doen, maar dan oefen je eigenlijk met elkaar. Wat doet dit?

00:16:00 Lex: Ja, dus het was wel echt even een beetje aftasten en snuffelen. Juist wanneer het dan te nat is, dat je dan bijvoorbeeld ook echt wekelijks met tien liter per hectare gewoon die plant een maximale weerstand geeft. Nou, dat is één voorbeeld. Maar ook bijvoorbeeld met slakkenkorrels, dat we alleen de randen strooien in plaats van het hele perceel. Nou, dat is toch ook weer zo'n tachtig procent besparing. Ja, dat zijn toepassingen waar ik zelf nog niet helemaal niet aan gedacht had. Maar je ziet dat de nieuwe technieken ook nieuwe toepassingen mogelijk maken en dat vind ik wel heel leuk.

00:16:34 Marijke: Ja en jouw oproep is ook aan boeren en ondernemers. Beschrijf ook je eigen verhaal in je eigen woorden, wat jij wilt innoveren, waar je kennis op wilt. En denk dan niet ik knip en plak een tekst van internet en geef een algemeen verhaal.

00:16:50 Jessica: Stel dat je dus geïnteresseerd bent en je wil jezelf opgeven als demonstratiebedrijf, dan zijn er een aantal dingen belangrijk. Je moet dus al wel verregaande stappen gezet hebben richting duurzaamheid. En het is heel belangrijk dat je in het aanvraagformulier onderbouwt hoe die maatregelen die jij neemt, bijdragen aan in ieder geval vijf van de acht thema's die in de regelgeving staan. En daarbij moet je dan denken aan reductie van stikstofuitstoot, vermindering van gewasbeschermingsmiddelen, vergroten van biodiversiteit, beter bodembeheer en het is belangrijk om dat inderdaad in je eigen bewoordingen te doen. Want je kunt alleen demonstratiebedrijf zijn, maar je mag het ook met twee andere samen doen. En als je een demonstratiebedrijf bent, dan sta je er ook niet alleen voor. Je wordt onderdeel van het netwerk van deelnemende bedrijven, zodat je ook kennis en ervaring kunt uitwisselen. En je wordt ook benaderd door de Groene Vonk en die kan je helpen met je communicatie-uitingen.

00:17:57 Marijke: Sowieso mooi om te horen, want om dat alvast weg te strepen: je hoeft geen wizzkid te zijn, je hoeft dat wiel niet in je eentje uit te vinden. Dat is echt wat ik van jullie beiden hoor.

00:18:07 Lex: Ja zeker. Ik krijg wel vaak de vraag van: "Goh, moet ik dan zelf een drone aanschaffen?" Ja, het kan natuurlijk ook gewoon in loonwerk of in een project of in een onderzoek, alleen maar om even in aanraking te komen. Het doel is niet meteen om het hele roer om te gooien, het kan zeker in kleine stappen.

00:18:27 Marijke Hoe zien jullie de toekomst? Stel je voor, wij komen hier over twintig jaar weer. En we vliegen met de drone boven ondernemend Nederland. Wat zien we dan?

00:18:36 Lex: Ik ben misschien een beetje futuristisch ingesteld, maar ik denk echt dat de robotszwerm en de dronezwerm eraan gaan komen. En je ziet ook wel een tegengestelde beweging, dat er nu ook een spuitmachine is van zo maar een half miljoen of duurder verkocht worden, waarbij die ene chauffeur alles in de hand moet hebben en alles moet kunnen. Ja, ik geloof heel erg in het splitsen van functies. Dus gewoon een drone om te scouten en vervolgens te kijken van .. nou, is er misschien maar op 5% van het perceel een probleem. Dat kan ziekte zijn of een onkruid. Ja, en vervolgens ook drones die dan ook naar die 5% toe gaan en aan de slag gaan. Ja en dingen zoals oogsten, dat zal nog wel voorlopig wel intensief zijn. Dat zal met grote machines gebeuren. Maar echt een gewas verzorging? Ja, ik denk dat we dan echt voor een paradigma-verandering staan en echt naar op klantniveau en op vierkante meter bodemniveau aan de slag gaan.

00:19:33 Marijke: En Jessica, hoe zie jij die toekomst? Wat gun je ook de ondernemers die nu luisteren?

00:19:38 Jessica: Ik hoop dat dit inderdaad gaat gebeuren en ik denk dat we ook gezamenlijk daar al aan werken. En wij proberen ook met allerlei initiatieven dit te ondersteunen. Ik zou ook nog willen noemen de Nationale Proeftuin Precisielandbouw. Ja, vanuit het Ministerie. Zij zoeken op dit moment telers die willen meewerken aan het testen van de zaaidrones. Dus dekgewassen in maïs, tarwe en tulpen. Dus als je geïnteresseerd bent, ga vooral naar de website en kijk of je mee wilt doen.

00:20:11 Marijke: Volgens mij een hele concrete oproep die je niet kunt weerstaan als je nu luistert. Volgens mij is er geen excuus om hier niet mee te beginnen. Dank je wel!

00:20:19 Speaker 2: Voeten in de Aarde is een productie van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, LVVN en uitgevoerd door Havas Lems en Microphone Media. Wil je meer weten over precisielandbouw met drones of andere innovaties in de landbouw? Ga dan naar www.groeien naar morgen.